تامين مالي جمعي؛ بومي‌سازي يک روش جهاني براي افزايش توليد

به گزارش آراز آذربايجان،رهبر انقلاب از مردم خواستند که با سرمايه‌گذاري در توليد، حتّي در مقياس‌هاي کوچک، به رشد اقتصادي کشور کمک کنند. همچنين، دولت را مسئول ايجاد زمينه‌هاي مناسب براي سرمايه‌گذاري دانستند.
با توجه به اين پيام که بر اهميّت نقش توليد در بهبود معيشت و اقتصاد کشور تأکيد داشت نگارنده نيز در اين مقاله ابتدا نگاهي اجمالي به مهم‌ترين موانع سرمايه‌گذاري براي توليد خواهد داشت و پس از آن به بررسي رشد اقتصادي از طريق سرمايه‌گذاري در مقياس‌هاي کوچک خواهد پرداخت.
موانع توليد و سرمايه‌گذاري:
براي افزايش توليد در ايران، سرمايه‌گذاري مي‌تواند در حوزه‌هاي مختلفي از قبيل: سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها و صنايع دانش‌بنيان و ... انجام شود و با اينکه اين روش‌ها مي‌توانند به رشد اقتصادي پايدار و افزايش اشتغال در کشور کمک کنند، امّا مساله اساسي اين هست که با توجّه به شرايط خاصِّ سياسي و اقتصادي کشور، حوزه‌ي اقتصاد براي سرمايه‌گذاري با موانع مهمي دست و پنجه نرم مي‌کند که به اختصار مي توان از عوامل زير نام برد:
1. تحريم‌هاي بين‌المللي: اين تحريم‌ها دسترسي به منابع مالي و فنّاوري‌هاي پيشرفته را محدود کرده و سرمايه‌گذاري خارجي را کاهش داده‌اند.
2. بوروکراسي اداري: پيچيدگي و طولاني بودن فرآيندهاي اداري و صدور مجوزها، سرمايه‌گذاران را دلسرد مي‌کند.
3. نبود ثبات اقتصادي: نوسانات نرخ ارز، تورم بالا و عدم پيش‌بيني‌پذيري اقتصادي، ريسک سرمايه‌گذاري را افزايش مي‌دهد.
4. مشکلات حقوقي و قانوني: نبود قوانين شفاف و پايدار براي حمايت از سرمايه‌گذاران، مانعي جدّي براي جذب سرمايه‌گذاري است.
5. حضور در ليست سياه FATF: اين موضوع باعث کاهش اعتماد سرمايه‌گذاران خارجي و محدوديت در انتقال سرمايه‌ها شده است.
6. مشکلات زيرساختي: کمبود زيرساخت‌هاي مناسب در بخش‌هاي حمل‌ونقل، انرژي و فنّاوري اطلاعات، هزينه‌هاي توليد را افزايش مي‌دهد.
رفع موانع يادشده، نيازمند اصلاحات ساختاري و سياست‌هاي حمايتي هستند تا مسير سرمايه‌گذاري براي توليد هموارتر گردد. اما با توجه به پيام نوروزي رهبر معظم انقلاب، يکي از روش‌هاي تامين سرمايه براي افزايش توليد را مورد تدقيق قرار خواهيم داد:
تامين مالي جمعي؛ يک روش جهاني براي جذب سرمايه
پيش از هر مقدمه‌اي بايد يادآور شد که بنا به ديدگاه اغلب روانشناسان اجتماعي، جامعه ايران در طول تاريخ جامعه‌اي »جمع‌گرا«بوده و نمونه‌هاي روشني از سرمايه‌گذاري براي هدف جمعي را در حافظه تاريخي خود دارد.
روشي در که در سطور آتي عنوان خواهد شد، علي رغم بديع و نو بودن عناوين و اصطلاحات، با رگ و روان و ريشه مردم ايران آميخته است. تأمين مالي جمعي يا Crowdfunding به عنوان يکي از روش‌هاي نوين جذب سرمايه که در ايران نيز به تدريج جايگاه خود را پيدا کرده است به افراد و کسب‌وکارها امکان مي‌دهد تا از طريق پلتفرم‌هاي آنلاين، سرمايه‌هاي خُرد را از تعداد زيادي از افراد جمع‌آوري کنند. در زمينه توليد، تأمين مالي جمعي مي‌تواند به توسعه پروژه‌هاي توليدي و صنعتي کمک کند. علاوه‌بر اين، مدل مالي تامين جمعي به افراد، شرکت‌ها و استارتاپ‌ها اجازه مي‌دهد تا با مشارکت جمعي افراد (سرمايه‌گذاران کوچک يا حاميان)، منابع مالي مورد نياز براي پروژه‌ها و ايده‌هاي خود را جمع‌آوري کنند.
اين روش به افراد اجازه مي‌دهد با سرمايه‌هاي کوچک در پروژه‌هاي بزرگ مشارکت کنند و ضمن کاهش ريسک مالي: با تقسيم ريسک بين سرمايه‌گذاران، احتمال ضرر مالي براي هر فرد کاهش مي‌يابد و با تشويق نوآوري به کارآفرينان کمک مي‌کند تا ايده‌هاي خلاقانه خود را بدون نياز به سرمايه‌گذاري کلان اجرا کنند.
در جهان امروز و با فراگيرشدن رسانه‌هاي مبتني بر شبکه جهاني اينترنت، Crowdfunding يا تأمين مالي جمعي، فرآيندي است که در آن افراد مختلف (معمولاً از طريق پلتفرم‌هاي آنلاين) مبالغ کوچکي از پول را براي حمايت از يک پروژه، محصول يا هدف مشخص اهدا مي‌کنند. اين روش به‌جاي وابستگي به يک سرمايه‌گذار بزرگ، از مشارکت جمعي استفاده مي‌کند.
روش‌هاي اجراي تأمين مالي جمعي:
در ايران و ساير کشورها، اين روش به چند شکل اجرا مي‌شود:
الف) تأمين مالي پاداشي: (مانند حمايت از توليد يک محصول دست‌ساز و دريافت آن به‌عنوان پاداش)
ب) تأمين مالي مشارکتي: (مانند حمايت از يک استارتاپ صنعتي و دريافت سهم از سود آن).ج) تأمين مالي وام‌محور: (مانند ارائه وام براي يک کسب‌وکار کوچک و بازپرداخت آن با سود).
د) تأمين مالي خيريه‌اي: (در اين روش با نگاهي جمع‌گرايانه و يا معنوي، افراد بدون انتظار پاداش يا بازگشت سرمايه، به پروژه‌هاي خيريه يا اجتماعي کمک مي‌کنند و ايران عزيز ما در دوران دفاع مقدس و بحران‌هايي مانند زلزله و سيل و بيماري، شاهکارهاي جهاني در اين زمينه در دفتر تاريخ حرکات جمعي خلق و ثبت کرده است.)
کاربردهاي تامين مالي جمعي در ايران:
تأمين مالي جمعي مي‌تواند نقش مهمي در افزايش توليد در ايران ايفا کند. در ادامه به بررسي اين موضوع مي‌پردازيم:
الف) حمايت از استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهاي نوپا:- بسياري از استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهاي نوپا در ايران مانند استارتاپ‌هاي فناوري، توليدکنندگان محصولات دست‌ساز يا کشاورزان ارگانيک، با کمبود سرمايه مواجه هستند. و تامين مالي جمعي مي‌تواند به اين شرکت‌ها کمک کند تا بدون نياز به وام بانکي يا سرمايه‌گذار بزرگ، منابع مالي لازم را جمع‌آوري کنند.
ب) توسعه صنايع کوچک و متوسط :- صنايع کوچک و متوسط در ايران نقش مهمي در ايجاد اشتغال و توليد دارند و با استفاده از تامين مالي جمعي، اين صنايع مي‌توانند از مردم حمايت مالي دريافت کنند و ظرفيت توليد خود را افزايش دهند.
ج) توليد محصولات نوآورانه:- افراد و تيم‌هاي خلّاقي که توليد دستگاه‌هاي الکترونيکي يا محصولات هوشمند هستند و ايده‌هاي نوآورانه دارند، اما دسترسي به سرمايه ندارند، مي‌توانند از طريق تامين مالي جمعي ايده‌هاي خود را به محصول تبديل کنند.
د) کاهش وابستگي به بانک‌ها:- يکي از چالش‌هاي اقتصادي ايران، وابستگي زياد به وام‌هاي بانکي است که اغلب با شرايط سخت و نرخ بهره بالا همراه است که تامين مالي اجتماعي مي‌تواند به‌عنوان يک راهکار جايگزين، اين وابستگي را کاهش دهد.
هـ) افزايش مشارکت مردمي:- اين روش باعث مي‌شود مردم مستقيماً در توسعه اقتصادي و توليد داخلي مشارکت کنند چراکه افراد مي‌توانند با حمايت از پروژه‌هاي مورد علاقه خود، نقش فعالي در اقتصاد مقاومتي ايفا کنند.
موانع اجراي طرح تامين مالي اجتماعي:
با وجود مزاياي زياد، اجراي اين مدل در ايران با چالش‌هايي مواجه است که به سه مورد مهم از آن چالش‌ها نيز اشاره مي‌شود:
الف) محدوديت‌هاي قانوني و تنظيمي:- در حال حاضر، قوانين مربوط به تامين مالي جمعي در ايران به‌طور کامل تعريف نشده است و فقدان چارچوب قانوني ممکن است باعث ايجاد ريسک‌هاي حقوقي و مالي براي هم سرمايه‌گذاران و هم متقاضيان شود.
ب) ضعف در فرهنگ سرمايه‌گذاري جمعي:علي‌رغم اين‌که در دوران دفاع مقدس و بحران‌هاي اجتماعي مردم ما به صورت خودجوش، اقدام به تامين مالي مي‌ کردند و يا با وجود بسترهاي فرهنگي و تاريخي مانند »گلريزان« هنوز هم بسياري از مردم در ايران با مفهوم تامين مالي اجتماعي به عنوان يک بستر مناسب اقتصادي آشنايي ندارند و تمايل چنداني به سرمايه‌گذاري در پروژه‌هاي نوپا نشان نمي‌دهند که اين امر نشان‌دهنده نياز به تبليغات و آموزش عمومي براي افزايش آگاهي است.
ج) مشکلات فناوري و امنيتي:- براي اجراي تامين مالي جمعي به صورت تخصصي، به پلتفرم‌هاي آنلاين قابل اعتماد نياز است و ضعف در زيرساخت‌هاي فناوري و امنيت سايبري مي‌تواند به موانعي براي اجراي اين روش تبديل شود.
پيشنهاداتي براي اجراي طرح تامين مالي جمعي و افزايش کارايي آن:
پيشنهادات زير به نظر نگارنده، مي تواند براي افزايش کارايي تامين مالي جمعي در ايران عزيز ما مفيد واقع شود:
- تعيين قوانين و مقررات مناسب: دولت بايد چارچوب قانوني براي اين نوع تأمين مالي تعريف کند.
- توسعه زيرساخت‌هاي فناوري: ايجاد پلتفرم‌هاي امن و کاربرپسند براي جذب سرمايه‌گذاران.
- آموزش و تبليغات: افزايش آگاهي عمومي درباره مزايا و نحوه استفاده از Crowdfunding.
- حمايت دولتي: ارائه تسهيلات و مشوق‌هاي مالي براي پروژه‌هايي که از اين روش استفاده مي‌کنند.
تأمين مالي جمعي مي‌تواند به‌عنوان يک ابزار قدرتمند براي افزايش توليد در ايران عمل کند. اين روش مي‌تواند به استارتاپ‌ها، صنايع کوچک و متوسط و پروژه‌هاي نوآورانه کمک کند تا بدون وابستگي به منابع سنتي، سرمايه مورد نياز خود را جمع‌آوري کنند. با اين حال، براي موفقيّت اين مدل در ايران، نياز به حل چالش‌هاي قانوني، فرهنگي و فنّاوري است.
تأمين مالي جمعي مي‌تواند نقش مهم وموثري در افزايش توليد و تقويت اقتصاد مقاومتي در ايران ايفا کند، اما نياز به توسعه قوانين، زيرساخت‌ها و فرهنگ سرمايه‌گذاري جمعي دارد.