تاريخي آبيده‌لريميز: تخت سليمان

موختليف يول‌لاردان بو تاريخي آبيدهيه گئتمک اولار.
لاپ ياخشيسي مياندوآب – شاهين‌دژ – تکاب يولودور.
داغليق يول‌لاردان اولان باشقا آسفالت يول دا واردي کي زنجان – دندي – تکاب و يا بيجار – تکاب يولودور.
»تخت سليمان« مجموعه‌سي گئنيش بير دوزنگاهليقدا احاطه اولونموش 124 مين مترمربع وسعت‌له، 14 متر هؤندورلوگو و 5 متر ائني اولان بير حاصارين آراسيندا يئرلشير.
بو تاريخي مجموعه اورتادا اولان گؤلچه، آذرگشنسب آتشگاهي، آناهيتا معبدي، خسرو ايواني، تخت سليمان تالاري، ايلخاني حامامي و قالا دووار‌لاريندان عيبارت‌دير.
مجموعه 1316-نجي ايلده اؤلکه‌نين ميللي آبيدهلر ‌سياهه‌سينده قئيده آلينيب و 1382نجي ايلده يونسکو تشکيلاتي طرفيندن دونياليق معنوي ايرث کيمي ثبت اولونموشدور.
»تخت سليمان« انقلابدان سونرا بيرينجي آبيده و »چغازنبيل«، »تخت جمشيد« و »نقش جهان« آبيده‌لري‌له برابر يونسکو تشکيلاتي طرفيندن ايرانين ثبت اولونموش دؤردونجو تاريخي آبيده‌سي‌دير.
»تخت سليمان« مجموعه‌سي بير چوخ بديعي و تايسيز طبيعي و قاييرما اثرلرين آراسيندا يئرلشير‌.
اون‌لاردان گؤلچه‌لري، ايستي سولاري، اسگي قبيرلري، تاريخي بينالاري آد چکؤمک اولار.
بو اراضيده چوخلو ده‌يرلي تاريخي و اؤزه‌ل طبيعي اثرلر ده واردير.
اون‌لاردان: »سليمان زنداني« داغي،»چملي گؤل«، »سليمان تؤوله‌سي« داغي، 3200 متر هؤندورلوگو اولان »بلقيس« داغي، اسکي قبيرستانيلقلار، ساساني و ايلخاني‌لر دؤرونه منسوب معدنلر، ايستي چشمه‌لر، اژدها داشي و تاريخي ساحه‌لري آد آپارماق اولار.
البته »بلقيس« داغيندا و »سليمان زنداني« داغيندا ساسانيلر دؤوروندن قالان باشقا اثرلرده واردير.
بو گون بو گؤلچه و اونون اطرافيندا يئرلشن بينالار»تخت سليمان« آدلانيرلار. بو آد دئمک اولار کي تزه آددير.
تاريخ بويو اورا موختليف آدلارلا تانينميشدير. عرب تاريخچيلري اونا »شيز«، »جزن« و »جزنق« دئميشلر.
روملولار ايسه »گزکا«، ارمني‌لر »گنزکا« يا »کادزا«، سريانيلر »گندزکن« يا »گنژک«، يونانليلار »گنزکا«، »گادزاکا« و »گادزا«، و حمداله مستوفيده مونقوللار ديلينجه »ستوريق« آدلانديرميشدير.
شاهنامه‌ده »چيچست«، اوستادا »چئچست« يازميشلار. »گنزک« يا »کنزک«، »گنجک«، »گنزه«، »جيس«، »جنزه«، »گنجه«، »گزن« و »گنگ« بو مجموعه‌نين باشقا آدلاري‌دير.
19-نجي يوز ايلليگين ايلک ايل‌لريندن چوخلو شرق‌شناسلار »تخت سليمان«دان گوروش ائتميشلر. »سر روبرت کرپورتر«ي بو مجموعه‌نين کاشيفي تانييرلار کي 1819-نجي ايلين اوت آييندا اوردا اولموش و بو آبيده‌ني توصيف ائتميشدير.
1831-نجي ايلده »کلنل دبليو مونتيت« او بؤلگه‌ني گؤروب،»تخت سليمان« و »سليمان زنداني« اثرلري‌نين ژئولوژيک قورولوشولاري‌نين عيني اولمالاريني تصديق ائتميشدير.
اونون نظرينجه، اوردا قاينايان چشمه‌لر آهاک چؤکونتو‌سونون توپيلانيشيندان يارانميشلار.
1838-نجي ايلده »سر هنري راولينسون« او اراضيني گؤرندن سونرا، دقيق شکيلده او بؤلگه‌ني تانيتديرميش.
1937-نجي ايلده »اريش اشميدت« او ساحهنين شکليني هاوادان چکميش و »پرواز بر فراز شهرهاى باستانى ايران« کيتابيندا يايميشدير.
بو کيتاب »تخت سليمان« مجموعه‌سيني آرتيقراق تانيتديرماقدا بؤيوک رول اويناميشدير.
»آندره گدار«دا اؤز يازي‌‌لاريندا بو مجموعه‌ني دقت ايزله‌ميش و نهايت 1959 ميلادي (1337گونش) ايلينده بو مجموعه‌نين اوستونده بير سوئدلي – آلمانلي و ايرانلي اورتاق هيئت، سوئدلي آرخالوگ »هانس هنينگ فون دراوستن« و آلمانلي آرخالوگ »رودلف ناومان«ين باشچيليغي‌ايله 20 ايله قدر علمي آراشديرمالار آپارميشلار.
نهايت بو آراشديرما‌لارين نتيجه‌سي »ويرانه‌هاي تخت سليمان« آدلي بير ده‌يرلي کيتابدا ياييلميشدير.
مجموعه ده ميلاددان مين ايل اؤنجهدن 11-نجي هجري قمري يوزايلليگينه قدر حياتين اولما نيشانه‌لري ثبوت ائدير کي، بو اراضيده اينسانلار شمين ايل ياشاميشلار.
بعضي روايتلره گورا »تخت سليمان« مجموعه‌سي سايسيز ‌سيررلي بينالاري‌لا همن مشهور شهردير کي اسکي يازي‌لاردا »زردشت« پيغمبرين دوغوم يئري آدلانير. پهلوي يازي‌‌لاريندا بو شهردن »گنجک« آدي‌لا دا ياد ائديليبدير.
بير سيرا آراشديريجي‌لارين نظرينه گورا »تخت سليمان« همن اشکانيلر ايمپئرياسي‌نين پايتاختي اولان »فره اسپه« شهري‌دير.
بئله دئمک اولار کي »تخت سليمان« مجموعه‌سي ساسانيلر دؤوروندن قالان ده‌يرلي بير آبيدهدير. بونونلا بئله بو اراضي اينسانلار مدنيتي‌نين بئش تاريخي دؤورونو اؤزونده يئرلشديريب.
داش دؤورو و 1، 2، 3-نجي دمير دؤوروندن تاپيلان اثرلر گؤسترير کي بو تاريخي شهر و اونون هنده‌وري موختليف دؤورلرده سکاييلرين، ماننا‌لارين، ماد‌لارين، هخامنشي‌لرين، اشکاني‌لرين، ساساني‌لرين و اسلامي دؤورونده ده مونقول‌‌لارين ياشاديغي يئر اولموشدور.
»تخت سليمان« مجموعه‌سينين برپاسينا ايل بويو 25 – 30 نفر آرخالوگ، برپاچي و ايشچي چاليشيرلار.
بونونلا بئله بو نهنگ مجموعه‌نين برپاسينا آيريلان بودجه‌نين آز اولدوغو و »ميراث فرهنگي« تشکيلاتي‌نين مودير‌لري‌نين لاقئيدليگي و يا لازيمي قدر قئيدنه قالماديقلاري، بو تايسيز، ده‌يرلي تاريخي آبيده‌يه جيددي پرابلئملر تؤره‌ده‌جکدير.
Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com