قرآن‌هاي تاريخي را تکه تکه مي‌کنند تا بفروشند

اين نخستين بار نيست که آثار و مواريث تاريخي ايران بدون نظارت دستگاه‌هاي‌ متولي در فضاهاي مجازي به‌ويژه سايت ديوار و اينستاگرام در معرض فروش گذاشته مي‌شود. نداشتن نظارت کافي روي چرخه خريد و فروش کتاب‌ها و نسخ‌ خطي ايران سبب شد، کتاب‌ها و قرآن‌هاي تاريخي در نبود ساز و کار مشخص و قانوني طي سالهاي متمادي تکه تکه و برگ برگ شوند تا با مبلغ بيشتري فروخته شوند.
چندين برگ از نسخ خطي متعلق به دوره قاجار که از آن‌ها تحت‌عنوان مصالحه‌نامه‌هاي قاجاري نام برده مي‌شود با عناوين سوپر کلکسيوني و مناسب دکور و گالري، به صورت عمده در يکي از پيج‌هاي اينستاگرام به فروش گذاشته شد.
اين آگهي فروش درحالي توسط پيج اينستاگرام يک کتابفروشي در ميدان انقلاب با هدف جذب مشتري به فروش گذاشته شد که کارشناسان ميراث‌فرهنگي هيچ اطلاعي نسبت به اينکه اين نسخ خطي از موزه‌اي خارج شده يا اينکه مربوط به مجموعه‌اي شخصي است، ندارند.
برخي از کارشناسان با رصد اين پيج اينستاگرام در طي سالهاي اخير گفته‌اند که اين صفحه در چند سال اخير اسناد قاجاري و عکس‌هاي قديمي زيادي را براي فروش گذاشته است.
»علي شکاري« نگارگر، مرمتگر و کارشناس نسخ خطي است. او در رابطه با وضعيت پيچيده فروش نسخ خطي، کتاب‌ها و قرآن‌هاي خطي در شبکه‌هاي مجازي اينطور مي‌گويد: با توجه به اينکه کتاب‌هاي قديمي و نسخ‌ خطي جزو آثار زير‌خاکي محسوب نمي‌شود، بسياري از اين آثار عموما خانوادگي و به‌صورت ارثيه نسل به نسل منتقل شده‌اند که فروش آنها هم قانوني بوده است. هر چند که آثار بيش از صدسال به‌لحاظ قانوني ممنوع است اما بايد توجه داشت که برخي ديگر از اين آثار نيز متعلق به دوره تيموري و سلجوقي و حتي قديمي‌تر از 400 سال است که جزو ميراث‌ملي کشور محسوب مي‌شود و بايد از خريد و فروش آنها جلوگيري کرد.
او گفت: در حال‌حاضر نسخ خطي قاجاري که در فضاي مجازي به‌فروش گذاشته شده و از آن به‌عنوان مصالحه‌نامه نام برده شده بسيار زياد است. تعداد اين مصالحه‌نامه‌ها به‌قدري زياد است که نمي‌توان اين آثار را جمع‌آوري کرد. تا جايي که اطلاع دارم حتي جايي هم براي نگهداري از اين آثار پيش‌بيني نشده است.
او در خصوص اينکه آيا فضايي براي خريد و فروش نسخ خطي به‌صورت قانوني وجود دارد تا مشخص شود فروشنده و خريدار چه کساني هستند و نسخ‌‌خطي توسط چه کساني نگهداري مي‌شود ادامه داد: خير چنين ساز و کاري وجود ندارد چراکه اين فضا تاحدودي مافيايي است و از يک سو خريدار نمي‌خواهد کسي متوجه شود که به چه طريقي و چگونه اين آثار را خريداري کرده است و با وجود آنکه اين آثار در فضاي مجازي آگهي مي‌شود اما خريدار و فروشنده گمنام هستند و به‌صورت شفاف مشخص نيست چه کساني هستند.
متخلفان و سودجويان آثار تاريخي سالهاست با درج آگهي اقدام به فروش آثار تاريخي کرده‌اند از قرآن قديمي و تاريخي گرفته تا انگشتر و سکه‌ و کاشي‌هاي دوره زنديه و سنگ قبرها و کوبه‌هاي خانه‌هاي تاريخي!
کارشناسان ميراث‌فرهنگي بارها از وضعيت افسارگسيخته خريد و فروش آثار تاريخي ايران و صفحات باز خريد و فروش اشياء عتيقه در فضاي مجازي انتقاد کرده‌اند اما تا اين لحظه هيچ اقدام موثري در اين رابطه صورت نگرفته است.
قرآن‌هاي تيموري و سلجوقي برگ برگ مي‌شد تا فروش بهتري پيدا کند
درحال‌حاضر هيچ آمار روشني از تعداد قرآن‌ها، کتاب‌هاي تاريخي و نسخ خطي در ايران وجود ندارد. متخصصان اين حوزه نيز بر اين باورند که بازار خريد و فروش اين آثار نابسامان و به‌هم ريخته است.
در غير اينصورت افرادي که در زمينه خريد و فروش نسخ خطي فعاليت مي‌کنند به تعداد انگشتان دست هم نمي‌رسند.
شکاري مي‌گويد: نسخ‌خطي بايد توسط کساني نگهداري و حفاظت شود که حداقل مکاني براي نگهداري از اين آثار داشته‌ باشند. لازم است که اين افراد که علاقمند به جمع‌آوري کتاب‌‌هاي تاريخي و نسخ‌‌خطي هستند به‌لحاظ مالي برخوردار باشند تا مشکلي براي حفاظت و نگهداري از اين گنجينه‌هاي ارزشمند نداشته باشند طبيعتا اين آثار اگر در دست افرادي بيفتد که داراي دغدغه‌هاي مالي هستند و قصد خريد و فروش و سودجويي دارند اصلا صلاح نيست و بايد جلوي اين روند گرفته شود.
اين کارشناس نسخ خطي ادامه داد: بازار کتاب‌هاي تاريخي و نسخ خطي ايران نابسامان و بهم‌ريخته است چراکه اگر بازار خريد و فروش اين آثار مناسب بود کسي در فضاي مجازي و در پيج‌هاي اينستاگرام اقدام به خريد و فروش نسخ خطي نمي‌کرد. از آنجايي که چرخه اقتصادي کشور به‌هم ريخته است اين افراد با اين روش درصدد يافتن خريداران تازه با قيمت‌هاي بالاتر هستند چراکه خريدارهاي اين نوع اجناس کاملا مشخص هستند و اصلا افراد گُم و ناشناسي نيستند.
شکاري مي‌گويد: افرادي که در اين زمينه فعاليت مي‌کنند به تعداد انگشتان دست نمي‌رسند. من يادم است سالهايي که مجموعه‌دارهاي شخصي در اين چرخه وارد نشده بودند و بگير و ببند زياد بود و کسي نمي‌توانست معامله کند، قرآن‌هاي دوره تيموري و سلجوقي و کتاب‌هاي قديمي متعلق به شعراي نامدار ايران برگ برگ مي‌شدند تا فروشندگان با تک برگي کردن آنها بهتر بتوانند اين آثار را بفروشند.
تعدادي از اين کتاب‌ها نيز در انبارها از بين مي‌رفت و کسي آنها را نمي‌خريد بعد از مدتي افرادي چون دکتر محفوظي وارد اين چرخه شدند و شروع به خريد کتاب‌ها و نسخ خطي و قرآن‌هايي کردند که تقاضايي براي آنها وجود نداشت، در انباري‌ها مانده بود و ورقه ورقه شده بود. آنها را جمع‌آوري و بازسازي کرد و يک مقداري را وقف کرد و برخي را حفاظت و نگهداري کرد و اين آثار را با حفظ شان و منزلت‌شان نگه‌ داشت.او مي‌گويد: اگر دکتر محفوظي نبود بالغ بر 40 هزار جلد کتاب قديمي از بين رفته بود. اما او کتاب‌ها را خريداري، مرمت و بازسازي کرد و اکنون اين نسخ خطي ارزشمند در مکاني مشخص درحال حفاظت است و گروه‌هاي مطالعاتي مختلف درحال مطالعه و بررسي آن‌ها هستند. در واقع ما شاهد اين داستان‌ها بوديم و مي‌ديديم اين کتاب‌ها به‌دليل ممنوعيت خريد و فروش چگونه نابود مي شد.علي شکاري تاکيد کرد: تا قبل از سال 79 که دکتر محفوظي به جمع‌آوري کتاب‌ها و نسخه‌هاي خطي بپردازد، اين آثار در خيابان منوچهري تهران برگ برگ شده و به خريداران فروخته مي‌شد. فروشندگان آثار تاريخي در اين منطقه حتي برخي برگ هاي نسخ خطي و ارزشمند را تابلو مي‌کردند تا بتوانند از آن‌ها پولسازي کنند. به گزارش آرازآذربايجان به نقل از ايلنا،چون هيچکس آنزمان به اين آثار حتي نگاه هم نمي کرد.
.Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com