چراغ اميد روشن در تاريکي ندامت‌گاه

 در سال‌هاي اخير، زندان ديگر صرفاً به‌عنوان مکاني براي تحمل کيفر تلقي نمي‌شود، بلکه به نهادي بازپرورانه و تربيتي تبديل شده که مي‌کوشد زمينه بازگشت مؤثر و شرافتمندانه زندانيان به جامعه را فراهم آورد.
اين تحول رويکرد، برآمده از سياست‌هاي نوين قوه قضائيه در دوره تحول و تعالي است که با تأکيد بر کرامت انساني زندانيان، به دنبال فراهم‌سازي فرصت‌هاي واقعي براي تغيير و بازسازي زندگي آن‌هاست در اين ميان، نقش مديران استاني و مسئولان زندان‌ها نيز بسيار کليدي بوده و با ابتکار، تعامل و نگاه اجتماعي، مسير توانمندسازي زندانيان را هموار کرده‌اند.
در بازديد ميداني از زندان مرکزي اروميه که چند ماه پيش توسط دادگستري استان آذربايجان‌غربي برگزار شده بود، آنچه بيش از همه جلب توجه مي‌کرد، حضور پررنگ زندانياني بود که ديگر روزهاي خود را در سلول‌هاي انفرادي يا بدون برنامه سپري نمي‌کنند، بلکه در کارگاه‌ها و سوله‌هاي مختلف مشغول فعاليت، کارآموزي و حتي توليد هستند.
آن‌ها ديگر صرفاً محکومان گذشته نيستند، بلکه کارگران، صنعت‌گران و توليدکنندگاني‌اند که بخشي از چرخ اقتصاد خرد را به حرکت درمي‌آورند؛ با دستاني که روزي شايد از مسير منحرف شده بودند، اکنون مسير توليد و سازندگي را تجربه مي‌کنند.
حضور در ميان اين زندانيان، فرصتي بي‌واسطه براي مشاهده‌ عيني اجراي برنامه‌هاي توانمندسازي بود؛ برنامه‌هايي که با حمايت خيران، توليدکنندگان و بخش خصوصي انجام شده و حالا به فرصت‌هايي واقعي براي بازگشت به زندگي تبديل شده‌اند.
بسياري از اين افراد نه‌تنها در داخل زندان شغلي دارند، بلکه برخي از آنان با طي بخشي از محکوميت خود، اکنون در بيرون از زندان، زير نظر کارفرمايان متعهد مشغول به کار شده‌اند. آنچه اين فرايند را قابل تحسين‌تر مي‌کند، تأثير مثبت آن بر کانون خانواده اين زندانيان است؛ چرا که داشتن منبع درآمد، عزت‌نفس و نقش‌آفريني مجدد در خانواده را به آنان بازگردانده و از فروپاشي‌هاي احتمالي در پي فقدان نان‌آور جلوگيري کرده است.
در کارگاه‌هاي حرفه‌آموزي زندان، زندانيان در رشته‌هايي مانند خياطي، برق صنعتي، مکانيک خودرو، جوشکاري، قالي‌بافي و صنايع‌دستي آموزش مي‌بينند، گواهينامه‌هاي معتبري نيز پس از طي دوره‌ها به آنان اعطا مي‌شود که نه‌تنها به‌عنوان مهارت حرفه‌اي، بلکه به‌عنوان کليد ورود دوباره به بازار کار به شمار مي‌رود براي بسياري از آنان، اين مدرک نخستين مدرک رسمي در طول زندگي است و گامي بزرگ براي ساختن آينده‌اي تازه.
از سوي ديگر، نگاه به موضوع زندان‌ها در آذربايجان‌غربي تنها محدود به اصلاح فردي و حرفه‌آموزي نبوده، بلکه سياست انتقال فيزيکي زندان‌ها به خارج از شهر نيز به‌صورت جدي در حال پيگيري است؛ اقدامي که در کنار کاهش تنش‌هاي رواني براي شهروندان، موجب بهبود دسترسي خانواده‌هاي زندانيان به فضاي مناسب‌تر و امن‌تر براي ملاقات با عزيزان خود شده است.
در مجموع، مشاهدات ميداني از زندان اروميه و شنيدن روايت‌هاي زندانياني که از دل تاريکي به سوي روشنايي گام برداشته‌اند، نشان مي‌دهد که در سايه تدابير مقام ارشد قضايي استان و همت مجموعه زندان‌ها، مفهوم بازپروري و اصلاح به معنايي واقعي نزديک شده و زندانيان واجد شرايط امروز نه‌تنها به جامعه برمي‌گردند، بلکه با انگيزه‌اي مضاعف در مسير سازندگي قرار مي‌گيرند.
چرخ خياطي، چرخ زندگي‌ام را دوباره چرخاند
در کارگاه خياطي زندان اروميه، جايي ميان رديف‌هاي منظم چرخ‌هاي خياطي و صداي آرام نخ و سوزن، مردي نشسته که حالا نه به گذشته بلکه به آينده فکر مي‌کند او که به‌دليل يک اشتباه، مدتي‌ست دوران محکوميت خود را سپري مي‌کند، با يادگيري حرفه خياطي توانسته براي نخستين‌بار در زندگي خود مهارتي واقعي بياموزد و حتي لباس‌هايي براي خانواده‌اش بدوزد.
اين زنداني که اکنون مسئول بخش دوخت لباس‌هاي فرم درون کارگاه است به خبرنگار ما گفت: از تا پيش از زندان، کاري بلد نبودم. اما حالا با درآمدي که از فروش محصولات توليدي دارم، توانسته‌ام بخشي از مخارج خانواده‌ام را تأمين کنم. زندان برايم کلاس زندگي شد.»
کارگاه خياطي زندان نه‌تنها فضاي آموزشي است، بلکه فرصتي براي بازيابي عزت‌نفس کساني‌ست که به دلايلي از مسير جامعه فاصله گرفته‌اند. اين توليدات هم به مصرف داخلي مي‌رسد و هم در بازار بيرون عرضه مي‌شود؛ و مهم‌تر از همه، به بازسازي اعتماد به نفس و اميد در ميان محکومان کمک کرده است.
از پيچ و مهره تا ساختن آينده‌اي دوباره
در يکي از کارگاه‌هاي صنعتي زندان اروميه، جواني در حال جوشکاري قاب‌هاي فلزي‌ست؛ اما قاب واقعي که او مي‌سازد، قاب جديدي از زندگي‌اش است. اين زنداني که چندين ماه است در دوره‌هاي مهارتي برق و جوشکاري شرکت کرده، حالا با دريافت گواهي مهارت فني حرفه‌اي، به‌عنوان يکي از نيروهاي فني کارگاه فعاليت مي‌کند و حتي طرح‌هايي براي راه‌اندازي کارگاه جوشکاري کوچک خود پس از آزادي در سر دارد.
وي بيان کرد: در بيرون هيچ مهارتي نداشتم وقتي آمدم زندان، فکر نمي‌کردم زندگي‌ام بتواند اين‌طور تغيير کند و حالا هدف دارم و دنبال کارم حتي با خانواده‌ام درباره راه‌اندازي يک کارگاه کوچک صحبت کرده‌ام.
اين کارگاه با حضور مربيان تخصصي و تحت نظارت فني حرفه‌اي استان فعاليت مي‌کند و تاکنون ده‌ها نفر از زندانيان را به نيروهاي ماهر تبديل کرده است. اجراي اين برنامه‌ها از سوي اداره کل زندان‌هاي آذربايجان‌غربي، بخشي از مسير اصلاح و بازسازي اجتماعي زندانيان است تا پس از آزادي، ديگر به چرخه جرم بازنگردند بلکه عضوي مفيد در جامعه باشند.
اشتغال‌زايي زندانيان؛ کليد بازگشت به جامعه
مراد فتحي مديرکل زندان‌ها و اقدامات تاميني و تربيتي آذربايجان‌غربي اظهار کرد: در حال حاضر زندانياني که شرايط لازم را دارند و بخشي از دوران محکوميت خود را در زندان گذرانده‌اند، با همکاري خيران توليدکننده در خارج از زندان مشغول فعاليت هستند و از اين طريق منبع درآمدي پايدار براي خود و خانواده‌هايشان ايجاد کرده‌اند. اين فرصت سبب شده تا زندانيان ضمن کسب درآمد، ارتباط موثر با جامعه را حفظ کنند و از آسيب‌هاي ناشي از بيکاري و انزوا دور بمانند.
وي افزود: در حال حاضر حدود دو هزار نفر از محکومان مالي زندان‌هاي استان آذربايجان‌غربي با حمايت خيران توليدکننده، از اين فرصت براي تأمين معاش و پايداري کانون خانواده استفاده مي‌کنند. اين همکاري‌ها نه تنها موجب بهبود شرايط اقتصادي زندانيان مي‌شود، بلکه به تقويت روحيه و انگيزه آنها براي بازگشت به زندگي سالم پس از آزادي کمک شاياني مي‌کند.
مديرکل زندان‌ها و اقدامات تاميني و تربيتي آذربايجان‌غربي بيان کرد: در راستاي بهره‌برداري بهينه از دوران محکوميت، 64دوره حرفه‌آموزي در رشته‌هاي مختلف داخل زندان‌ها برگزار شده است. اين دوره‌ها با هدف ارتقاي مهارت‌هاي فني و حرفه‌اي زندانيان طراحي شده‌اند و تاکنون بيش از 6هزار و 500گواهينامه معتبر براي شرکت‌کنندگان صادر شده که زمينه استفاده از تسهيلات دولتي و اشتغال پس از آزادي را فراهم مي‌کند.
فتحي تاکيد کرد: توانمندسازي زندانيان و حمايت از خانواده‌هاي آنها در تأمين معاش، نقش مهمي در کاهش آسيب‌ها و ناهنجاري‌هاي اجتماعي ايفا مي‌کند با ايجاد شرايط مناسب براي کسب درآمد و آموزش مهارت‌هاي مختلف، زمينه کاهش بازگشت زندانيان به چرخه جرم فراهم مي‌شود و به بهبود امنيت اجتماعي کمک مي‌کند.
وي در ادامه به آخرين وضعيت انتقال زندان‌هاي استان به خارج از شهر اشاره کرد و گفت: در حال حاضر پيمانکار مربوطه مراحل تجهيز کارگاه احداث زندان مهاباد را به پايان رسانده و عمليات اجرايي پروژه آغاز شده است اين اقدام با هدف ايجاد محيطي امن‌تر و مناسب‌تر براي زندانيان و خانواده‌هايشان در دست اجرا است.
فتحي همچنين از تکميل پروژه انتقال زندان سلماس به خارج از شهر خبر داد و افزود: در سال‌هاي گذشته نيز زندان‌هاي مياندوآب و بوکان به خارج از محدوده شهري منتقل شده‌اند که نتايج مثبت آن در بهبود شرايط رفاهي زندانيان و سهولت دسترسي خانواده‌ها مشهود بوده است.به گزارش آراز آذربايجان به نقل از اروم نيوز، وي با بيان اينکه انتقال زندان‌ها به خارج از شهر يک تکليف قانوني است، اظهار داشت: اين انتقال علاوه بر ايجاد فضاي بهتر براي زندانيان، شرايط ملاقات خانواده‌ها با عزيزانشان را تسهيل مي‌کند و از نظر امنيتي و رفاهي تاثيرات مثبتي براي جامعه و زندان‌ها به همراه دارد. همچنين کاهش فشارهاي رواني ناشي از قرار گرفتن زندان‌ها در مرکز شهر، موجب بهبود کيفيت زندگي شهروندان و زندانيان شده است.