سناريو‌هاي محتمل براي بازار انرژي در صورت بسته شدن تنگه هرمز

 تحليلگران هشدار مي‌دهند که دور بعدي تشديد تنش مي‌تواند بازار‌هاي جهاني را به هم بريزد و اروپا سنگين‌ترين هزينه‌ها را متحمل شود.
“دونالد ترامپ” رئيس جمهور آمريکا روز چهارشنبه هفته گذشته هشدار داد: “آيا جنگ اسرائيل و ايران مي‌تواند دوباره شروع شود؟ حدس مي‌زنم روزي مي‌تواند. شايد به زودي شروع شود”. اين اظهار نظر يک روز پس از آتش‌بس تحميلي ايالات متحده که خصومت‌هاي مستقيم بين ايران و اسرائيل را متوقف کرد، آرامش ناپايدار در غرب آسيا را به تصوير مي‌کشد.
اگرچه پرتاب موشک‌ها متوقف شده، اما ايران هنوز از نردبان تشديد تنش‌ها خيلي بالا نرفته است. بسياري از کارت‌هاي بازدارنده ايران بازي نشده باقي مانده‌اند که مهم‌ترين آن تهديد غيرنظامي بستن تنگه هرمز است. همان طور که تحليلگران اشاره مي‌کنند، اين گلوگاه استراتژيک هرگز از گزينه‌هاي روي ميز ايران کنار گذاشته نشده و اگر جنگ از سر گرفته شود، مي‌تواند اولين اهرمي باشد که مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
تنگه هرمز ؛ تنگه‌اي دور از فاجعه
جنگ مستقيم اسرائيل و ايران که در تاريخ 13 ژوئن با حملات هوايي اسرائيل به تاسيسات نظامي، دانشمندان هسته‌اي و فرماندهان نيرو‌هاي ايراني آغاز شد، ترس‌هاي فوري نسبت به اختلال فاجعه‌بار در تأمين نفت و گاز را برانگيخت.
تحليلگران هشدار مي‌دهند که هرگونه انسداد تنگه هرمز مي‌تواند قيمت انرژي را افزايش داده و باعث رکود جهاني شود. عليرغم آن که آتش‌بس آزمايشي ميان ايران و اسرائيل اکنون در حال اجرا است، منطقه کماکان در وضعيت بحراني قرار دارد و بدترين سناريو‌ها احتمال وقوع دارند.
تنها چند ساعت پس از حملات ايالات متحده به تاسيسات غني‌سازي اورانيوم ايران، مجلس شوراي اسلامي با اکثريت قاطع به بستن تنگه هرمز شريان حياتي براي نقل و انتقال نفت و گاز طبيعي مايع جهان راي داد. هم چنين، ايران حمله موشکي تلافي‌جويانه‌اي را به پايگاه‌هاي نظامي ايالات متحده در قطر انجام داد که بر اثر آن وقوع انفجار‌هايي بر فراز دوحه گزارش شد.
حدود يک چهارم تجارت نفت جهان، يا چيزي در حدود 15 تا 19 ميليون بشکه نفت در روز، از طريق تنگه هرمز که خليج فارس را به اقيانوس هند متصل مي‌کند، نقل و انتقال مي‌يابد. علاوه بر اين، 85 ميليون تن گاز طبيعي مايع از قطر و امارات متحده عربي در سال گذشته از طريق تنگه هرمز حمل شده که20 درصد از نياز‌هاي جهاني را برآورده مي‌سازد.
واکنش بازار‌هاي نفت آن گونه که انتظار مي‌رفت نبود
به طرز شگفت‌آوري، تاثير اوليه جنگ ايران و اسرائيل بر بازار‌هاي نفت و گاز اندک بود. نفت خام برنت به تدريج به ميزان 79 دلار به ازاي هر بشکه (تنها 9 دلار بالاتر از نرخ قبل از جنگ) افزايش يافت. با اين وجود، نفت خام ايالات متحده با 7.2 درصد کاهش به 68.51 دلار بازاي هر بشکه رسيد و يکي از شديدترين کاهش‌هاي يک روزه در تاريخ اخير را رقم زد. حتي اگر اين سقوط شديد به دليل پاسخ نمادين ايران به حملات ايالات متحده رخ داده باشد، خطرات کماکان پابرجا خواهند بود.
دکتر “سيريل ويدرشوون” تحليلگر باسابقه حوزه انرژي غرب آسيا به سايت “کِرَدل” مي‌گويد خطرات اصلي در نوسانات قيمت و کمبود احتمالي گازوئيل و بنزين نهفته است. با اين وجود، با اشاره به ذخاير استراتژيک سازمان همکاري و توسعه اقتصادي و ذخيره‌سازي اخير چين، تاکيد دارد که هيچ گونه کمبود عرضه فوري وجود نداشته است.دکتر “ممدوح سلامه” اقتصاددان بين‌المللي نفت و استاد سابق اقتصاد انرژي در مدرسه بازرگاني ESCP Europe لندن، در گفت‌و‌گو با “کردل” مي‌گويد که اگرچه عربستان سعودي، امارات متحده عربي و ايران خطوط لوله‌اي دارند که تنگه هرمز را دور مي‌زنند که به طور بالقوه محموله‌هاي مختل شده را از 20 ميليون به 17 ميليون بشکه در روز کاهش مي‌دهد، اما تاثير هرگونه اختلال احتمالي در تنگه هرمز کماکان به اندازه کافي شديد خواهد بود که آسيب قابل توجهي به اقتصاد جهاني وارد کند.
“ويدرشوون” اشاره مي‌کند که در صورت وقوع يک جنگ تمام‌عيار که در آن تاسيسات کليدي مانند بقيق و فجيره نابود شوند، تعميرات مي‌تواند بيش از پنج ماه به طول انجامد. او ادعا مي‌کند که چنين سناريويي قيمت نفت را به بالاي 150 دلار به ازاي هر بشکه خواهد رساند، اگرچه به گفته بازيگران کليدي، سيگنال‌هاي فعلي بازار هيچ گونه خطر فوري را نشان نمي‌دهند.“ويدرشوون” حتي با وجود آتش‌بس غافلگيرکننده، با ترامپ در اين باره توافق نظر دارد که ممکن است اين آتش بس صرفا يک مکث کوتاه مدت باشد. او مي‌گويد: “گزينه کلي بستن هرمز هميشه در ذهن تحليلگران است، اما بيش از آن در ذهن سياستمداران نيز در جريان مي‌باشد”.
تهديد محاصره به هيچ وجه تمام نشده است
بدترين سناريو هنوز محقق نشده است. با اين وجود، “سلامه” آن چه را که ايران مدت‌هاست وعده داده به ما يادآوري مي‌کند: اگر صادرات نفت خام ايران از طريق تنگه هرمز مسدود شود، ايران صادرات نفت ديگر کشور‌ها را نيز مسدود خواهد کرد.او توضيح مي‌دهد که چنين سناريويي احتمالا پس از حملات اسرائيل به ذخاير نفت خام ايران در جزيره خارک يا ساير تاسيسات کليدي انرژي يا در صورت حمله دوباره و تشديد شده آمريکا عليه تاسيسات هسته‌اي ايران به ويژه تأسيسات کليدي فردو رخ خواهد داد.
از آنجايي که پيش شرط‌ها برآورده شده‌اند، جاي تعجبي ندارد که مجلس شوراي اسلامي به بستن تنگه رأي داده است. اگرچه اين راي الزام‌آور نيست و اختيار نهايي براي تصميم گيري با شوراي عالي امنيت ملي ايران است، اما اين اقدام مي‌تواند به عنوان تلاشي براي قدرت‌نمايي و ارسال هشدار تعبير شود، زيرا اين يکي از معدود اقدامات بازدارنده استراتژيک ايران خواهد بود.“سلامه” معتقد است که در صورت ادامه يا وقوع درگيري جديد با ايالات متحده، ايران قطعاً کشتيراني در تنگه هرمز را مختل خواهد کرد. او در اين باره مي‌گويد: “احتمالا بازي ايران اين خواهد بود که تنش به سرعت تشديد شود تا کشور‌هاي خليج فارس و آسيا، اگرچه آشکارا از ايران عصباني خواهند شد، اما به دليل آسيب به اقتصاد‌هاي خود، شروع به فشار آوردن به ايالات متحده براي کاهش تنش کنند”.ايران حتي ممکن است براي اثبات حرف خود نيازي به غرق کردن نفتکش‌ها نداشته باشد. هدف قرار دادن کشتي‌ها به تنهايي احتمالا حق بيمه را افزايش مي‌دهد، حجم تجارت را کاهش داده و قيمت‌هاي مصرف‌کننده نهايي را به شدت افزايش خواهد کرد. همين ريسک به خودي خود براي آسيب رساندن به اقتصاد‌هاي شکننده جهاني کافي است.
با اين وجود، “ويدرشوون” کماکان در مورد اين که ايران چنين اقدامي را انجام دهد، ترديد دارد. او مي‌گويد: “تهران دهه‌هاست که اين تهديد را مطرح مي‌کنند، اما هرگز آن تهديد را عملي نکرده يا نتوانسته عملي کند. عملي کردن چنين تهديدي، همسايگان عرب ايران را به سوي يک موضع ضد ايراني تمام عيار سوق مي‌دهد و فضاي مانور کافي براي تهران باقي نمي‌گذارد تا واقعاً مشت محکمي بزند”. از نظر او، تهران واقعا نمي‌خواهد تنها متحدان تجاري‌اش يعني چين و هند نيز با بسته شدن تنگه هرمز از دستش عصباني شوند.با اين وجود، “سلامه” معتقد است که آن متحدان تجاري نمي‌توانند جلوي ايران را براي عملي کردن تهديد بستن تنگه هرمز بگيرند. او استدلال مي‌کند که نه شوراي همکاري خليج فارس و نه چين نمي‌توانند ايران را از اين کار بازدارند.
عامل تاثيرگذار گروه‌هاي محور مقاومت در منطقه
“ويدرشوون” هشدار مي‌دهد که متحدان ايران در محور مقاومت ممکن است تهديدي حتي بزرگتر از خود تهران باشند. اگرچه ايالات متحده و دولت تحت رهبري انصارالله يمن در اوايل ماه مه با آتش‌بس موافقت کردند، اما صنعا اعلام کرد که با تهران هماهنگ بوده و ظاهراً در تاريخ 13 ژوئن چندين موشک به سوي يافا در سرزمين‌هاي اشغالي شليک کرده است.اگر خصومت‌هاي ايران و آمريکا دوباره شعله‌ور شود، کشتيراني در درياي سرخ دوباره مورد حمله از سوي انصارالله يمن قرار خواهد گرفت. دکتر “سلامه” پا را فراتر مي‌گذارد و خاطرنشان مي‌سازد که اگر درگيري از سر گرفته شود، ايران و يمن مي‌توانند هر دو تنگه هرمز و باب المندب را مسدود کنند. او مي‌گويد:”در آن صورت رشد اقتصادي جهاني به راحتي مي‌تواند دو تا سه درصد کاهش يابد”.او تخمين مي‌زند که بسته شدن دو ماهه تنگه هرمز مي‌تواند سالانه حدود ? تريليون دلار براي اقتصاد جهاني هزينه داشته باشد. هم چنين، بسته شدن هرمز بازار‌هاي گاز را خفه خواهد کرد. حدود يک پنجم گاز طبيعي مايع جهان عمدتا از قطر از طريق آن آبراهه باريک عبور مي‌کند. عليرغم آن که دکتر “ويدرشوون” ادعا مي‌کند که اين امر باعث رکود جهاني نخواهد شد، اما اذعان مي‌کند که بازار‌هاي انرژي اروپا با کمبود شديد و تورم فزاينده مواجه خواهند شد.
دکتر “سلامه” هشدار مي‌دهد که در آن صورت اتحاديه اروپا بيش‌ترين آسيب را خواهد ديد. او در اين باره مي‌گويد:”کشور‌هاي اروپايي بيش‌تر به گاز طبيعي مايع ايالات متحده وابسته خواهد شد، که دو تا چهار برابر بيش‌تر از واردات گاز از روسيه هزينه برايشان به همراه خواهد داشت. اين امر اقتصاد ضعيف فعلي اروپا را بيش‌تر تضعيف خواهد کرد”.به گزارش آراز آذربايجان به نقل از اقتصاد24،در حال حاضر، از وقوع سناريو‌هاي سياه جلوگيري بعمل آمده است و تاثير تنش اخير ميان ايران با اسرائيل و آمريکا بر بازار‌هاي انرژي به طرز شگفت‌آوري محدود بوده است. با اين وجود، با توجه به اين که هيچ صلح پايداري در چشم‌انداز نيست و با توجه به تشديد تنش‌هاي منطقه‌اي که تنها ظرف چند روز آشکار شده است، شوک‌هاي آينده ممکن است سريع‌تر و شديدتر رخ دهند.