خطر تشديد فقر و نابرابري اجتماعي به‌دليل بحران آب

کاهش 24 درصدي ذخاير آبي سدها نسبت به سال گذشته و افت چشمگير بارش‌ها، کشور را در آستانه بحران آب قرار داده است.اين بحران، تهديدي چندوجهي براي امنيت غذايي، انرژي، و ثبات اجتماعي کشور است و بدون اتخاذ سياست‌هاي پيشگيرانه و مديريت هوشمندانه منابع آب، مي‌تواند به مشکلات عميق‌تر و گسترده‌تري منجر شود.سال آبي جاري با کاهش بي‌سابقه بارش‌ها، کشور را در آستانه يک بحران آبي جدي قرار داده است.
قاسم‌زاده، مديرکل دفتر اطلاعات و داده‌هاي آب کشور، با اعلام کاهش 39 درصدي بارش‌ها نسبت به ميانگين بلندمدت و 40 درصد کاهش نسبت به سال گذشته، هشدار داده است که بسياري از سدهاي کشور در وضعيت بحراني قرار دارند. اين وضعيت، نه تنها تهديدي براي منابع آب کشور است، بلکه پيامدهاي گسترده‌اي در حوزه‌هاي اجتماعي، اقتصادي و انرژي خواهد داشت.
کاهش بارش‌ها در استان‌هاي کليدي کشور از جمله تهران، البرز، مرکزي، هرمزگان، خوزستان و خراسان رضوي به شکل جدي ادامه دارد. موجودي فعلي سدهاي کشور به 26.56 ميليارد مترمکعب رسيده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ?? درصد کاهش يافته است. اين عدد اگرچه به نظر شايد بزرگ بيايد، اما در مقياس نيازهاي آبي کشور و با توجه به جمعيت رو به افزايش و توسعه بخش‌هاي کشاورزي و صنعتي، عددي بسيار نگران‌کننده است.
مثلاً سد کرج که آب تهران و بخش‌هايي از البرز را تامين مي‌کند، به علت کاهش بارش‌ها و افزايش مصرف، اين روزها با افت محسوس سطح ذخاير آبي مواجه است؛ به گونه‌اي که کاهش فشار آب در مناطق حاشيه‌اي شهر تهران به شکل ملموسي حس مي‌شود. اين کمبود مستقيماً به مشکلات زندگي روزمره شهروندان، به ويژه در فصل تابستان که نياز آبي به اوج خود مي‌رسد، دامن زده است.
از کمبود آب شرب تا مهاجرت اجباري
کاهش ذخاير سدها، پيش‌زمينه‌اي براي بروز بحران‌هاي اجتماعي است. به عنوان مثال، کم‌آبي در استان خوزستان موجب شده که بسياري از کشاورزان و دامداران مجبور به ترک روستاهاي خود و مهاجرت به شهرها شوند. اين مهاجرت‌هاي اجباري فشار مضاعفي بر زيرساخت‌هاي شهري و بازار کار وارد مي‌کند و فقر و نابرابري‌هاي اجتماعي را تشديد مي‌کند.
مطالعات ميداني در خراسان رضوي نشان مي‌دهد که کم‌آبي شديد، موجب کاهش درآمد کشاورزان شده و به افزايش ميزان طلاق و خشونت خانگي در مناطق روستايي دامن زده است. اين نمونه‌ها نشان مي‌دهد که بحران آب فراتر از يک مشکل فني، مسئله‌اي پيچيده با ابعاد اجتماعي است که نيازمند واکنش‌هاي جامع و چندجانبه است.
کاهش توليد برق و افزايش هزينه‌ها
سدهاي کشور نه تنها منبع تأمين آب شرب و کشاورزي هستند، بلکه نقش حياتي در توليد برق آبي ايفا مي‌کنند. کاهش ذخاير آبي سدها مستقيماً به کاهش توان توليد برق آبي منجر مي‌شود که مي‌تواند کمبود برق را در فصل‌هاي گرم سال تشديد کند.نمونه بارز اين چالش، وضعيت سد کرخه در استان خوزستان است که به دليل کاهش شديد ذخيره آب، توليد برق آن به ميزان قابل توجهي کاهش يافته و موجب افزايش فشار بر شبکه برق و استفاده بيشتر از سوخت‌هاي فسيلي و نيروگاه‌هاي گازي شده است. اين موضوع هم هزينه‌هاي انرژي را بالا برده و هم تبعات زيست‌محيطي بيشتري به همراه دارد.
ضرورت اقدامات فوري و مديريت جامع منابع آب
با توجه به وضعيت فعلي ذخاير سدها و کاهش بارش‌ها، لازم است دولت و نهادهاي مرتبط در کوتاه‌مدت و بلندمدت برنامه‌ريزي‌هاي جامع و عملياتي را براي مديريت مصرف آب، بهينه‌سازي شبکه‌هاي آبياري، اصلاح الگوي کشت، و سرمايه‌گذاري در فناوري‌هاي نوين آب مانند آب‌شيرين‌کن‌ها انجام دهند.
به عنوان مثال، موفقيت طرح‌هايي همچون آبياري قطره‌اي در استان‌هاي مرکزي مي‌تواند به ميزان قابل توجهي مصرف آب در کشاورزي را کاهش دهد و به حفظ ذخاير آبي کمک کند. همچنين، آموزش عمومي و فرهنگ‌سازي در زمينه صرفه‌جويي آب در زندگي روزمره شهروندان، بايد در اولويت برنامه‌هاي رسانه‌اي و آموزشي قرار گيرد.
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از رکنا، کاهش 24 درصدي ذخاير آبي سدها نسبت به سال گذشته و افت چشمگير بارش‌ها، کشور را در آستانه بحران آب قرار داده است. اين بحران، تهديدي چندوجهي براي امنيت غذايي، انرژي، و ثبات اجتماعي کشور است و بدون اتخاذ سياست‌هاي پيشگيرانه و مديريت هوشمندانه منابع آب، مي‌تواند به مشکلات عميق‌تر و گسترده‌تري منجر شود. اکنون زمان آن است که با درک ابعاد پيچيده اين بحران، اقدامات عاجل و هوشمندانه‌اي صورت گيرد تا از پيامدهاي جبران‌ناپذير آينده جلوگيري شود.