توليد کتاب صوتي نيازمند يک ساختار قانوني است

توليد کتاب صوتي، فرآيندي است که صرفاً در تبديل متن به صوت خلاصه نمي‌شود، بلکه لازمه شکل‌گيري استاندارد و ماندگار آن، استقرار يک ساختار نظارتي و اعطاي مجوز است. اين چارچوب قانوني نه تنها ضامن حفظ حقوق پديدآورندگان و ناشران است، بلکه با الزام به رعايت شاخص‌هاي کيفي در توليد، گويندگي و پخش، مهم‌ترين عامل در تضمين کيفيت بالاي محصول نهايي و جلب اعتماد مخاطب محسوب مي‌شود. در اين خصوص گفت‌وگويي با بهمن وخشور مدير کتاب صوتي انتشارات آواي چيروک انجام داده ايم.
چرا انتشار کتاب صوتي در ايران هنوز پرهزينه و زمان‌بر است، حتي وقتي پلتفرم‌ها به سرعت در حال رشد هستند؟
به نظرم هزينه توليد کتاب صوتي چندان زياد نيست. اگر دستمزد گوينده را کنار بگذاريم، توليد تنها شامل هزينه‌هايي مثل استوديو، صدابرداري، ويرايش و موارد مشابه است که در مقايسه با هزينه چاپ کتاب، معقول به نظر مي‌رسد. البته اگر براي توليد کتاب صوتي، سلبريتي‌ها را به کار بگيرند، طبيعتاً هزينه دستمزد آن‌ها بالا مي‌رود و باعث افزايش کل هزينه توليد مي‌شود. اما گوينده‌هاي حرفه‌اي که به‌عنوان شغل اصلي‌شان در اين زمينه فعاليت مي‌کنند و لزوماً سلبريتي نيستند اما صداي خوبي دارند، دستمزدي کاملاً منطقي دريافت مي‌کنند.
برخي کاربران از ضعف تدوين و افکت‌هاي صوتي گلايه دارند؛ نگاه شما چيست؟
کاملاً قابل درک است که برخي مخاطبان نسبت به شرايط فعلي اعتراض داشته باشند. متأسفانه دنياي ديجيتال در برخي موارد تأثيرات مخربي بر حوزه‌هاي مختلف گذاشته است. به همان شکلي که در عکاسي يا توليد تصاوير شاهد بوديم، افراد بدون داشتن دانش يا مهارت کافي، صرفاً به دليل سهولت ابزارهاي ديجيتال به اين حوزه‌ها وارد شده و اغلب کيفيت را تحت تأثير قرار داده‌اند، در زمينه توليد کتاب‌هاي صوتي نيز چنين وضعيتي پيش آمده است. امروزه با وجود فناوري‌هايي مثل هوش مصنوعي، برخي افراد با يک ميکروفون ساده و بدون دانش تخصصي مي‌توانند کيفيت صداي خود را تا حدي ارتقا دهند و وارد عرصه توليد محتوا شوند. اين مسئله منجر به کاهش استانداردها و آسيب به بازار شده است. بسياري از افرادي که توليد کتاب‌هاي صوتي را انجام مي‌دهند، نه تنها از علم و دانش لازم برخوردار نيستند، بلکه مواردي مثل انتخاب افکت‌هاي مناسب، هماهنگي صداها، يا استفاده صحيح از موسيقي را نيز ناديده مي‌گيرند.
در انتخاب کتاب‌ها، معيار شما بيشتر پرفروش بودن اثر است يا ارزش محتوايي و فرهنگي آن؟
اولويت اصلي ما بحث فرهنگي و ارتقاي محتواي کتاب‌هاست. تاکنون نزديک به 300 عنوان کتاب را به نسخه صوتي تبديل کرده‌ايم. برخي از اين آثار با استقبال خوبي روبرو شده‌اند، اما بعضي ديگر، هرچند محتواي باکيفيتي دارند، به‌دليل کمتر شناخته‌شدن يا عدم علاقه مخاطبان آن‌چنان مورد توجه قرار نگرفته‌اند. البته اين طبيعي است که در برخي موارد چنين اتفاقي بيفتد.
بازار کتاب صوتي ايران در مقايسه با جهان چه وضعيتي دارد؟ آيا رشد مخاطب واقعي است يا بيشتر تبليغاتي؟
در مورد تبليغات فروش در سطح جهاني نمي‌توانم اظهار نظري کنم چون اطلاعاتي از آنجا ندارم و نمي‌دانم آن‌ها چگونه فروش خود را پيش مي‌برند. اما اگر بخواهيم درباره رشد مخاطبان تبليغاتي حرف بزنيم، نمي‌توان گفت که اين رشد وجود ندارد. دليلش اين است که مخاطب به‌طور طبيعي خودش رشد کرده و تا حدي فرهنگ کتاب‌خواني تغيير کرده است. شايد به دليل رواج کتاب‌هاي صوتي آماري مشخص در اين بخش مشاهده شود، هرچند ممکن است آمار کتاب‌هاي کاغذي در همان سطح قبلي باقي مانده يا حتي کمتر شده باشد.
چه نوع کتاب‌هايي بيشتر شنيده مي‌شوند: آثار داستاني، انگيزشي، تاريخي يا کودک و نوجوان؟
آماري که در دسترس ماست و با توجه به کتاب‌هايي که خودمان توليد کرده‌ايم و همچنين با صحبت‌هايي که با ناشران ديگر داشته‌ايم، نشان مي‌دهد که گاهي اوقات داستان کوتاه نسبت به رمان طرفداران بيشتري دارد. ژانرهاي پليسي-جنايي نيز از محبوبيت زيادي برخوردار هستند. همچنين در حوزه کودک و نوجوان هم وضعيت نسبتاً بهبود پيدا کرده است. به نظر مي‌رسد خانواده‌ها به يک درک فکري رسيده‌اند که براي فرزندانشان بيشتر تلاش کنند، مثلاً کتاب‌هاي صوتي را برايشان فراهم کنند تا گوش دهند. اگر به ياد داشته باشيد، قديم‌ترها نوار قصه‌ها بود که گوش مي‌داديم، اما مدتي اين بخش کمرنگ شد و حالا دوباره توجه‌ها به آن جلب شده است. در کل، وضعيت کتاب‌هاي کودک و نوجوان نسبت به گذشته بهتر شده است.
چقدر اميد داريد کتاب صوتي بتواند بخشي از بحران مطالعه در کشور را جبران کند؟
بله، خيلي پيشرفت کرده است. قبلاً افراد زيادي بودند که اصلاً کتاب نمي‌خواندند، اما حالا به لطف کتاب‌هاي صوتي دارم مي‌بينم که حتي گوش مي‌کنند. بسياري از مادران هم که فرصت مطالعه نداشتند يا دغدغه‌اي براي کتاب خواندن نداشتند، اکنون از اين امکان استفاده مي‌کنند و کتاب‌ها را مي‌شنوند. اين مسئله واقعاً عالي است.
برخي معتقدند کتاب صوتي باعث سطحي شدن مطالعه مي‌شود؛ شما چه پاسخي به اين انتقاد داريد؟
با اين نظر مخالف هستم، زيرا تبديل يک کتاب به کتاب صوتي نه‌تنها باعث سطحي شدن محتوا نمي‌شود، بلکه اگر اين فرآيند با رعايت استانداردها انجام گيرد، مي‌تواند ارزشي فراتر به آن کتاب ببخشد. انتخاب صحيح گوينده، داشتن مهارت لازم براي خوانش درست اثر، استفاده‌ مناسب از افکت‌ها، موسيقي و رعايت کيفيت فني و محتوايي همگي اهميت زيادي دارند. هنگامي‌که اين نکات به درستي اجرا شوند، فضايي ايجاد مي‌شود که نه‌تنها محتواي کتاب را عميق‌تر منتقل مي‌کند، بلکه فهم مخاطب را نيز تسهيل مي‌کند. در حقيقت، اضافه شدن عناصر صوتي و تصويري نظير لحن گوينده يا موسيقي مي‌تواند به افزايش درک مخاطب نسبت به موضوع کمک کند و اين فرآيند نه تنها سطحي نيست، بلکه تجربه‌اي کامل‌تر و جذاب‌تر براي شنونده فراهم مي‌آورد.
آيا برنامه‌اي براي توسعه محتواي صوتي اختصاصي، مانند سريال صوتي يا روايت‌هاي چندصدايي، داريد؟
ما همين حالا هم چنين مدلي را دنبال مي‌کنيم. مجموعه‌اي از قصه‌هاي کودک و نوجوان را آغاز کرده‌ايم و در حال توليد آن هستيم. تاکنون نزديک به 70 عنوان منتشر شده است. اين داستان‌ها داراي راوي خاص خود هستند و همچنين تعدادي گوينده در نقش شخصيت‌ها صحبت مي‌کنند، به صورتي که به شکل نمايشي توليد مي‌شوند. علاوه بر اين، ما در حال توليد نمايش‌هاي راديويي هم هستيم که البته بحث آن‌ها جداست.
به گزارش آرازآذربايجان به نقل از مهر، اما در قالب کتاب صوتي و قصه‌هاي کودکانه، اين روند چندصدايي استفاده مي‌شود که کمک خيلي زيادي به ايجاد فضاسازي مناسب و درک بهتر داستان‌ها مي‌کند.
.Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com