تخليه مناطق محروم از معلمانِ باتجربه

«»مرتضي حاجي« وزير اسبق آموزش و پرورش در پاسخ به اين سوال که چرا علي‌رغم تلاش‌هايي که براي حل مشکلات معلمان صورت مي‌گيرد، همچنان بسياري از مشکلات آن‌ها حل نشده باقي مانده است؟ گفت: در ابتدا روز معلم را به همه معلمان و کساني که نقشي در تعليم و تربيت و پرورش نيروي انساني کشورمان دارند، تبريک عرض مي‌کنم و اميدوارم که در تحقق اهداف متعالي‌ که همه در آن سهيم هستند و هدف اصلي آن پرورش نيروي انساني مناسب براي کشور عزيزمان است، موفق و مؤيد باشند. بايد گفت در ادوار مختلف، حتي پيش از انقلاب و پس از آن، دولت‌ها همواره تلاش کرده‌اند که شرايط معيشتي مناسبي براي معلمان فراهم کنند. اما در هيچ‌يک از اين دوره‌ها آنطور که بايد و شايد موفق نبوده‌اند. او اضافه کرد: بنابراين، به نظر مي‌آيد اگرچه دولت‌ها علاقه‌مند به تأمين رضايت معلمان از لحاظ وضعيت معيشتي هستند، اما محدوديت منابع، کمبود درآمد دولت و هزينه‌هاي سنگين دولتي که پس از انقلاب نيز به‌ويژه با گسترش سازمان‌هاي اداري و مصرف‌کنندگان بودجه اين رقم افزايش يافته است، مانع از تأمين رضايت معلمان شده است.
به همين دليل، فکر مي‌کنم بايد به دنبال راهکار جديدي باشيم. اين راهکار نيازمند اين است که گروهي از دلسوزان و صاحب‌نظران در حوزه‌هاي اقتصاد اجتماعي و تعليم و تربيت گرد هم آيند و به‌طور دقيق راجع به اين موضوع فکر کنند. بايد آن‌ها به‌طور کارشناسي و دقيق از ميان ايده‌ها و نظريه‌هايي که وجود دارد، روش‌هاي جديدي براي کاهش هزينه‌ها، مصرف بهينه منابع آموزش و پرورش و بهبود وضعيت آموزشي در سطح کشور پيدا شود.
طرح رتبه‌بندي معلمان، کارآمد است؟
حاجي در پاسخ به اين سوال که آيا طرح رتبه‌بندي معلمان کارآمد واقع شده است؟ گفت: در خصوص طرح رتبه‌بندي معلمان نيز بايد بگويم که اين طرح زماني که پايه‌گذاري شد، به منظور ارزيابي و امتياز دادن به معلمان بود که در انجام وظايف خود و تحقق اهداف آموزش و پرورش تلاش بيشتري کرده‌اند و به‌طور مؤثرتر عمل کرده‌اند.
اين معلمان به‌طور علمي به‌روز شده‌اند، از روش‌هاي نوين تدريس استفاده کرده‌اند و خلاقيت و ابتکار به خرج داده‌اند، بنابراين شايسته دريافت امتياز بيشتر بودند. در واقع، هدف اصلي رتبه‌بندي اين بود که معلمان موفق‌تر نسبت به کساني که در اين زمينه‌ها موفقيت کمتري داشتند، امتياز بيشتري بگيرند. حاجي تاکيد کرد: به نظر من طرح رتبه‌بندي معلمان هم‌چنان ضروري است، اما نبايد تنها از زاويه حل مشکلات معيشتي به آن نگاه کرد.
بلکه بايد به‌عنوان يک مشوق براي ايجاد انگيزه بيشتر و تلاش مؤثرتر در تحقق اهداف آموزش و پرورش در نظر گرفته شود. اگر با اين نگاه به موضوع توجه کنيم، مي‌توان گفت که طرح رتبه‌بندي تاکنون چندان موفق نبوده است. ارتقاي کيفيت کار معلمان هنوز به‌طور کامل مورد توجه قرار نگرفته است او در ادامه در پاسخ به اين سوال که آيا منظور شما اين است که در حال حاضر اين طرح در مرحله اجرا نتواسته هدف‌هاي اصلي خود را دنبال کند؟ توضيح داد: هدف اين طرح به‌طور کتبي مطرح شده است، اما عملياتي شدن آن به دليل نيازهاي معيشتي روزافزون معلمان تحت تأثير قرار گرفته است و بيشتر به سمت حل مشکلات معيشتي معلمان رفته است، در حالي که هدف اصلي ارتقاي کيفيت کار معلمان بوده است. متأسفانه اين هدف هنوز به‌طور کامل مورد توجه قرار نگرفته است. او افزود: براي رتبه‌بندي، طبيعتاً به ارزشيابي‌هاي دقيق و سختگيرانه نياز است و بايد بدون هيچ گونه ملاحظه‌اي عملکرد معلمان بررسي شود. اما در حال حاضر به دليل فشارهاي معيشتي، اين ارزشيابي‌ها و بررسي عملکردها به سهل‌گيري کشيده شده است و به همين دليل نمي‌توان گفت که اين طرح به اهداف خود دست يافته است و انگيزه‌اي که بايد ايجاد مي‌کرد، هنوز به‌طور کامل محقق نشده است.
او ياد آور شد: مهم‌ترين سرمايه براي کشور، سرمايه انساني است. اگر بتوانيم نيروي انساني خود را به‌درستي پرورش دهيم، توانايي‌هاي آن‌ها مي‌تواند چندين برابر درآمد براي کشور ايجاد کند. در حقيقت، نيروي انساني به عنوان يکي از منابع اصلي بايد در اولويت قرار گيرد، چرا که توسعه انساني نه تنها امروز بلکه در آينده نيز باعث ايجاد درآمد و سرمايه‌هاي جديد خواهد شد.
تمام مناطق آموزش و پرورش را تعطيل کنيم و در هر استان فقط يک اداره باشد
وزير اسبق آموزش و پرورش گفت: نظري که من دارم اين است که تمام مناطق آموزش و پرورش را مي‌توانيم تعطيل کنيم. در هر استان يک اداره کفايت مي‌کند. در اين صورت اين ساختمان‌هاي بزرگي که به ادارات اختصاص پيدا کرده است، آزاد مي‌شوند و به فضاي آموزشي تبديل مي‌شوند. همچنين بسياري از اين نيروهايي که کادر آموزشي‌اند و کار اداري انجام مي‌دهند، به سر کار اصلي‌شان يعني کار آموزشي بر مي‌گردند.
به نظرم هيچ مشکلي از لحاظ اداري نيز پيش نخواهد آمد، بلکه سرعت عمل نيز بيشتر خواهد شد. او افزود: در ادامه پيشنهاد مي‌کنم که مدارس بايد به يک واحد حقوقي مستقل تبديل شوند. به جاي ساختار فعلي که در آن يک رئيس و چند کارمند اداري در مدرسه حضور دارند، بايد مدارس به مؤسسات آموزشي مستقل تبديل شوند که تحت نظر هيئت‌امنا قرار دارند. هيئت‌امنا مي‌تواند از نمايندگان اداره آموزش و پرورش، نمايندگان مديريت محلي مانند شوراي شهر و نمايندگان معلمان و والدين دانش‌آموزان تشکيل شود.
مناطق محروم مدام از معلمِ باتجربه تخليه مي شود وي بيان کرد: اينطور نخواهد بود که معلمي در مدرسه‌اي چند روز يا چند سال کار کند و تجربه به دست آورد، سپس به يک مدرسه، منطقه يا شهر ديگر منتقل شود. همينطور چون که همه‌ي آن‌ها کارمند آموزش و پرورش هستند، وزارتخانه آن‌ها را از منطقه محروم به منطقه برخوردار منتقل کند و اغلب آن‌ها در پايان سال‌هاي خدمتشان در شمالي‌ترين مناطق تهران يا مرکز استان‌ها بازنشسته شوند.
از آن طرف دائما مناطق محروم ما از معلم باتجربه تخليه شود و معلم‌هاي کم تجربه تازه کار داشته باشد، اما در مناطق برخوردار از معلم‌هاي باتجربه‌تر استفاده شود. حاجي اضافه کرد: از طرف ديگر بودجه مدارس نيز بايد تحت نظر هيئت‌امنا تخصيص يابد و هر مدرسه بر اساس تعداد دانش‌آموزان خود، بودجه‌اي دريافت کند و زير نظر هيئت امنا بودجه را هزينه کند.
اين تغييرات باعث مي‌شود که مدارس براي جذب دانش آموز بيشتر با رقابت بيشتري مواجه شوند و به لحاط کيفيت آموزشي کارآمدتر شوند. همچنين مدارس ناکارآمد و کوچک ازسيستم خارج شوند. از آن طرف، اين همه اداره‌اي که تخليه شده، به مدرسه جديد اختصاص پيدا مي‌کند. آن ساختمان‌هاي فرسوده و مدرسه ناکارآمد نيز يا مجبورند خودشان را به‌روز کنند، يا اينکه محکوم به تعطيل شدن هستند.
سنجش صلاحيت حرفه‌اي معلمان انجام نمي شود
وي در پاسخ به اين سوال که به نظر شما آيا در حال حاضر شاهد سنجش صلاحيت حرفه‌اي معلمان توسط آموزش و پرورش هستيم؟ گفت: خير، اصلاً. تنها در هنگام استخدام يک کار گزينشي انجام مي‌شود که تفاوت بسياري با سنجش صلاحيت حرفه‌اي دارد. منظور من از سنجش صلاحيت، اين است که معلمي که امروز فارغ‌التحصيل مي‌شود و رشته‌اش مرتبط با آموزش و پرورش است و مراحل اوليه را براي تبديل شدن به معلم طي کرده است، تنها براي پنج سال نخست قابل قبول است.
اما بعد از پنج سال بايد مجدداً مورد بررسي قرار گيرد. حاجي افزود: اين کارت بايد مانند شماره نظام پزشکي که به پزشکان داده مي‌شود، در آموزش و پرورش هم به معلمان داده شود. اين کارت بايد در طول دوره خدمت معلم به‌روزرساني شود. طرح ما در آن زمان اين بود که صلاحيت معلمان هر پنج سال يکبار تجديد شود، مشابه پروانه کسب مغازه‌ها که بايد دوره‌اي تمديد شود يا گواهي بهداشتي که مدت‌دار است. ما در حال حاضر فقط معلماني را داريم که پس ازفارغ‌التحصيلي از دانشگاه صلاحيت آن‌ها تاييد مي‌شود، در حالي که در طول زمان انسان‌ها تغيير مي‌کنند و مجددا صلاحيت آن‌ها بايد بررسي شود.
هر پنج سال يک بار، معلمان بايد ارزيابي شوند
او با بيان طرح پيشنهادي خود افزود: طرح من اين است که هر پنج سال يکبار، معلمان ارزيابي شوند. يعني بررسي شود که آيا آن‌ها دوره‌هاي ضمن خدمت را طي کرده اند؟ آيا از دستاوردهاي علمي جديد بهره برده اند؟ چقدر از روش‌هاي نوين تدريس استفاده مي‌کنند؟ حال اگر معلم در ارزيابي‌ها حداقل نمره قبولي (مثلاً 70 از100) را کسب کند، ادامه فعاليت براي او مجاز است. اگر نمره‌اش تا ?? باشد، بايد دوره‌هاي تکميلي آموزشي بگذراند. اگر نمره‌اش کمتر از 50 شود، بايد ازانجام کار آموزشي کنار گذاشته شود، چون ديگر صلاحيت لازم براي تدريس را ندارد.
وي تاکيد کرد: اگر چنين ارزيابي‌هايي انجام شود و معلمان مورد استخدام در مدارس از بين کساني که اين کارت صلاحيت حرفه‌اي را دارند انتخاب شوند، مي‌توان شاهد بهبود قابل توجهي در کيفيت خدمات آموزش و پرورش بود. متاسفانه تا آنجا که من اطلاع دارم، چنين برنامه‌اي هنوز وجود ندارد. اين طرح در زمان ما آماده شد، اما به دليل پايان دوره وزارت، اين طرح به مرحله اجرا نرسيد. اما در زمينه‌ي گفتگوهاي کارشناسي، پيشرفت خوبي داشت. شغل معلمي به دليل درآمد پايين‌، براي بسياري از افراد اولويت ندارد
او در پاسخ به اين سوال که از نظر شما، ديدگاه و رويکرد مردم نسبت به شغل معلمي در حال حاضر چگونه است؟ گفت: متاسفانه برخي افراد، شغل‌ها را بر اساس درآمد آن‌ها مي‌سنجند. وقتي شغل‌ها را از اين منظر بررسي مي‌کنيم، شغل معلمي به دليل درآمد پايين‌تر، براي بسياري از افراد اولويت ندارد. اگر شغل‌ها را بر اساس کيفيت و اثربخشي آن در جامعه بسنجيم، شغل معلمي از مشاغل ممتاز جامعه است.
در بسياري از پيمايش‌هاي اجتماعي، مردم معلمان را به عنوان مورد اعتمادترين گروه اجتماعي انتخاب کرده‌اند و حتي نسبت به پزشکان و استادان دانشگاه در رتبه بالاتري قرار داده‌اند.
او ادامه داد: اگر از منظر معنوي به شغل معلمي نگاه کنيم، متاسفانه به دليل مادي‌گرايي حاکم در دنياي امروز، تقاضا براي شغل معلمي کاهش يافته است. اما اگر به وضعيت بازار کار و کمبود شغل‌ها نگاه کنيم، مي‌بينيم که بسياري از فارغ‌التحصيلان رشته‌هاي مختلف به سختي شغل پيدا مي‌کنند و اين باعث افزايش تقاضا براي شغل معلمي شده است.
اين وضعيت البته يک ضعف بزرگ است؛ چرا که تقاضا براي شغل معلمي بايد به دليل کيفيت و معنويت آن باشد، نه به دليل کمبود شغل‌هاي ديگر. در حال حاضر، با مشکلات اقتصادي و معيشتي که مردم و جوانان با آن مواجه هستند، بسياري از آن‌ها در انتخاب بين شغل معلمي و مشاغل با درآمد بالاتر، شغل‌هاي ديگر را انتخاب مي‌کنند و اين موضوع جاي تأسف دارد. وي تاکيد کرد: اميدوارم تدابيري که دولت محترم براي حل اين مشکلات در نظر گرفته است، بتواند وضعيت را تغيير دهد و توجه بيشتري به مشاغل آموزشي و معلمان شود. در اين زمينه، دکتر پزشکيان با علاقه‌مندي و جديت مسائل مدارس و آموزش و پرورش را پيگيري مي‌کنند و اميدوارم اين تدابير باعث تغيير جهت‌گيري‌ها به سمت مشاغل آموزشي در آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها شود
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از ايلنا،وي در پايان خاطر نشان کرد: لذا استفاده از معلمان باتجربه که صلاحيت حرفه‌اي آن‌ها همچنان حفظ شده باشد براي سال‌هاي بالاي دبيرستان قابل قبول است، براي سال‌هاي پايين دبيرستان بايد با احتياط تصميم‌گيري شود. اما براي دوره ابتدايي من همچنان مخالف استفاده از معلمان بازنشسته هستم.