بحران آب کشاورزي آذربايجان غربي را به زانو درآورده است

آذربايجان‌غربي، با داشتن بيش از يک ميليون و 200 هزار هکتار اراضي کشاورزي، از جمله قطب‌هاي اصلي کشاورزي کشور است که حدود 35 درصد جمعيت اين استان به‌صورت مستقيم و غيرمستقيم از راه کشاورزي ارتزاق مي‌کنند.باغداري و زراعت، دو رکن اصلي کشاورزي در اين منطقه‌ بوده و باغات سيب، انگور، زردآلو و گندم‌زارهاي وسيع سال‌ها تضمين‌کننده اشتغال پايدار در روستاهاي اين استان بوده اند.
خشکسالي و بي‌آبي، عامل تعطيلي مزارع و باغات
طي سال‌هاي اخير، کاهش بارندگي، افت سطح آب‌هاي زيرزميني و خشک شدن تدريجي منابع آبي مانند درياچه اروميه، بسياري از باغداران و کشاورزان را به ترک فعاليت واداشته است.به گفته کشاورزان، چاه‌ها يا خشک شده‌اند يا آب آن‌ها به‌شدت شور و غيرقابل استفاده شده است. برخي از آنان ناگزير زمين‌هاي خود را رها کرده و به شهرها مهاجرت کرده‌اند، که اين امر روند تخليه روستاها و گسترش حاشيه‌نشيني شهري را تشديد کرده است.
بحران اشتغال؛ بيکاري و فقر در راه است
هر هکتار زمين کشاورزي، به‌طور متوسط براي دو تا سه نفر اشتغال مستقيم ايجاد مي‌کند. تعطيلي هزاران هکتار اراضي، معادل بيکار شدن ده‌ها هزار کارگر فصلي و دائمي در آذربايجان‌غربي، است.همچنين کاهش توليد، صنايع وابسته نظير سردخانه‌ها، واحدهاي بسته‌بندي، حمل‌ونقل، و بازارهاي صادراتي را نيز با رکود مواجه کرده و زنجيره اشتغال کشاورزي را در معرض تهديد جدي قرار داده است.
کاهش منابع آبي، کشاورزي آذربايجان‌غربي را با بحران روبه‌رو کرده است
سرپرست سازمان جهاد کشاورزي آذربايجان‌غربي از کاهش محسوس منابع آبي و تأثير مستقيم آن بر عملکرد محصولات زراعي در استان خبر داد.علي ديانتي بيان کرد: در پي خشکسالي‌هاي پياپي و افت ذخاير آب سدهاي بوکان و مهاباد، پيش‌بيني مي‌شود عملکرد زراعي در اراضي پايين‌دست اين سدها تا 40 درصد کاهش يابد.
وي با اشاره به تغييرات اقليمي و کم‌بارشي در شمال استان افزود: محصولات ديم به‌ويژه غلات در اين مناطق بيشترين آسيب را ديده‌اند و در برخي نقاط به دليل نبود آب کافي، سطح زير کشت محصولاتي مانند کلزا نيز به‌شدت کاهش يافته است.ديانتي همچنين از اعمال سياست‌هاي جديد براي مقابله با بحران آب خبر داد و گفت: بر اساس الگوي کشت ابلاغي، سطح زير کشت هندوانه و چغندرقند محدود شده و تمرکز بر کشت اين محصولات در مناطق داراي منابع آب مرزي است.
وي اجراي روش‌هاي نوين آبياري، کشت متراکم، استفاده از سيستم تيپ و کشت نشايي را از مهم‌ترين اقدامات مديريت مصرف آب در مزارع چغندرقند عنوان کرد و گفت: اين اقدام مي‌تواند تا 50 درصد در مصرف آب صرفه‌جويي ايجاد کند.سرپرست سازمان جهاد کشاورزي همچنين از جايگزيني محصولات پرمصرفي مانند يونجه با گونه‌هاي مقاوم به کم‌آبي نظير ارزن، خبر داد و بر ضرورت آموزش و همراهي کشاورزان در اجراي طرح‌هاي مديريت منابع آب تأکيد کرد.
بيش از 90 درصد آب استان در بخش کشاورزي مصرف مي شود
مديرعامل آب منطقه‌اي آذربايجان‌غربي مصرف سالانه آب استان را 3.3 ميليارد متر مکعب عنوان کرد و افزود: از اين ميزان، 91 درصد معادل 2.9 ميليارد متر مکعب در بخش کشاورزي مصرف مي‌شود که وابستگي بالاي استان به منابع آبي در اين بخش را نشان مي‌دهد.رستگاري با بيان اينکه وضعيت آبخوان‌هاي استان نگران‌کننده است، گفت:در فروردين سال آبي جاري، ميانگين تراز سطح آبخوان‌ها 23 سانتي‌متر کاهش يافته و کيفيت آب نيز به دليل افزايش املاح محلول، افت کرده است.
وي اضافه کرد: در حال حاضر از 32 آبخوان موجود در استان، پنج آبخوان در وضعيت آزاد، سه آبخوان در وضعيت بحراني و مابقي در وضعيت ممنوعه قرار دارند. اين شرايط، نياز به مديريت هوشمندانه منابع زيرزميني را دو چندان کرده است.مديرعامل آب منطقه‌اي استان تأکيد کرد: مصرف بي‌رويه، کاهش بارش‌ها و تداوم خشکسالي مي‌تواند اثرات جبران‌ناپذيري بر منابع آبي و کشاورزي منطقه بگذارد؛ بنابراين، کنترل برداشت‌ها و جلوگيري از آلودگي منابع آب بايد با جديت دنبال شود.
خطر کم‌آبي در دشت اروميه جدي است
يوسف رحيمي، استاد دانشگاه اروميه ، با بيان اينکه بيش از 90 درصد از منابع آب استحصالي استان در بخش کشاورزي مصرف مي‌شود، اظهار داشت: اين وابستگي شديد، در شرايط خشکسالي‌هاي پي‌درپي و کاهش بارش‌ها، فشار مضاعفي به منابع آبي وارد کرده و دشت اروميه را در معرض بحراني جدي قرار داده است.وي افزود: يکي از مشکلات اصلي، حفر چاه‌هاي غيرمجاز و برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني است که اگر کنترل نشود، فرونشست زمين و نابودي آبخوان‌ها در آينده‌اي نزديک دور از انتظار نخواهد بود.
به گزارش آراز آذربايجان به نقل ازايلنا،رحيمي با اشاره به کاهش شديد ميزان بارندگي‌ها در سال‌هاي اخير ادامه داد: خشکسالي‌هاي پياپي، کاهش تغذيه آبخوان‌ها و برداشت‌هاي مستمر، وضعيت منابع زيرزميني را بحراني کرده و بايد براي مديريت اين وضعيت، سياست‌هاي احيا و تعادل‌بخشي به‌صورت جدي‌تري پيگيري شود.استاد دانشگاه اروميه، در پايان به برداشت‌هاي اشتباه درباره روش‌هاي نوين آبياري نيز اشاره کرد و گفت:برخي تصور مي‌کنند اجراي آبياري نوين مجوزي براي توسعه اراضي جديد است، در حالي‌که هدف اين روش‌ها تنها مديريت مصرف آب موجود و جلوگيري از اضافه‌برداشت است، نه توسعه سطح زيرکشت.