بازار سياه روغن؛ بازي توليدکنندگان در شبکه توزيع

دي ماه سال گذشته بود که خبري مبني بر خروج يک سرمايه گذار خارجي از بازار سرمايه ايران منتشر و چاپ شد. اين شرکت در توليد و تأمين بازار روغن خوراکي فعال بود و طي بيانيه‌اي 12 دي 1403 اعلام کرد، توقف فعاليت صافولا در ايران »در راستاي استراتژي گروه براي خروج به‌موقع از بازارهاي غير اصلي بوده« است.
از اين تاريخ بازار روغن رو به ناساماني رفت و امروز با گذشت بيش از ? ماه همچنان اين محصول با مصرف روزانه قطره چکاني در حال عرضه است.
اين استدلال که توليد کاهش پيدا کرده يا مواد اوليه مورد نياز براي توليد نيست محلي از اعراب ندارد زيرا همين محصول در بازار آزاد با قيمت بالا به وفور يافت مي‌شود.در 3 ماه اخير که کالابرگ الکترونيک براي 7 دهک اول فعال شده بود افراد براي خريد مراجعه مي‌کردند اما فروشگاه‌داران عنوان مي‌کردند روغن ندارند.خبرنگار از يکي از فروشندگان خرد پرسيد چرا روغن نداريد در حالي که يکي از 11 قلم اساسي تعيين شده براي کالابرگ الکترونيک است؟اين فروشنده در پاسخ گفت، نمي‌توانم از صبح تا شب و هر روز براي مشتري توضيح دهم که چرا روغن را با قيمت بالاتر از قيمتي که روي کالا درج شده به فروش برسانم. اگر اين گونه باشد بايد براي همه شرح دهم که توليدکنندگان روغن، توزيع نمي‌کنند و فروشنده براي تکميل بودن محصولاتش بايد آن را از بازار آزاد با قيمت بالاتر و سود بيشتر تهيه و به فروش برساند که به قول معروف »سري که در نمي‌کند دستمال نمي‌بندند«.
رصد هفتگي بازار کالاهاي اساسي نشان مي‌دهد بيشتر سوپر مارکت‌هاي خرد سطح شهر روغن آفتابگردان براي عرضه ندارند و بيشتر روغن در حال فروش روغن ذرت، کنجد و… است. فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي هم شايد يک روز در هفته قفسه روغن، تعداد محدودي محصول داشته باشد که معمولاً به عصر نرسيده تمام مي‌شود.
تنوع انواع روغن در فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي به غير از آفتابگردان عجيب است و اين سوال به ذهن متبادر مي‌شود »آيا تخمه آفتابگردان براي روغن کشي در بازار داخل دچار کمبود شده است«؟
قيمت‌هايي که با مصوبات بيگانه هستند
اگر قيمت‌هاي مصوب دي ماه 143 بررسي شود (هنوز نرخ مصوب روغن تغيير نکرده است) تمام روغن‌هاي در حال فروش به مصرف کننده بالاتر از نرخ مصوب است.
البته قيمت بطري‌هاي شفاف و تيره، بدون پالم و برند با برند متفاوت است. همچنين برخي برندها معاف از ماليات ارزش افزوده بوده و برخي خير و تمام اين مؤلفه‌ها در تعيين قيمت نهايي درج شده روي ظرف روغن تأثيرگذار هستند.در اين شرايط شبکه توزيع کالاهاي اساسي بايد پرسيد، دستگاه‌هاي متولي از وزارت جهاد کشاورزي تا صنعت، معدن و تجارت و نيز نهادهاي نظارتي از تعزيرات حکومتي تا اتاق اصناف و سازمان حمايت مصرف کننده و توليدکننده چه مي‌کنند؟
در جدول زير، ستون‌هاي خالي حاکي از نبود محصول در فروشگاه‌هاي آنلاين بوده البته همين روغن با اضافه شدن ويتامين A ، D ، D3 و… موجودي دارند اما با نرخ بالاتر. روغن‌هاي ساده چون داراي قيمت مصوب هستند، توليد ندارند يا با تعداد محدود در حال توليد هستند. در جدول قيمت مصوب دي ماه 1403 نرخ روغن‌هايي با افزوده شدن ويتامين D3 آمده يا روغن‌هاي داراي امگا اما تنوع اين ويتامين‌ها يا حاوي آنتي‌اکسيدان توکوفرول و… روي محصولات سبب شده قيمت‌گذاري سليقه‌اي را به ظاهر توجيه کند.
اين عدم شفافيت در شبکه توزيع را پيش‌تر معاون برنامه‌ريزي و اقتصادي وزارت جهاد کشاورزي به عنوان شيطنت‌هايي در بازار توزيع روغن دانسته بود و به نظر مي‌رسد اين توزيع قطره چکاني و عرضه در بازار آزاد از سوي توليدکنندگان براي افزايش نرخ اين محصول پرمصرف بوده است.
در همين راستا روز گذشته دبير انجمن صنايع روغن نباتي ايران طي گزارش ارسالي به رسانه‌ها عنوان کرده است «با توجه به افزايش قيمت روغن خام و ساير عوامل مؤثر بر بهاي تمام شده به منظور حفظ و تقويت انگيزه توليد، بازنگري فوري قيمت‌ها يک ضرورت حياتي براي رسيدن به آرامش در بازار روغن نباتي است».
وي تاکيد دارد »به ويژه با افزايش قيمت مصرف کننده به تدريج شاهد بازگشت آرامش به بازار روغن باشيم«.همچنين »بنا به درخواست انجمن روغن نباتي و به منظور جلوگيري از تشديد مشکلات در بازار روغن، معافيت ماليات بر ارزش افزوده روغن خام در دستور کار اين هفته تنظيم بازار قرار گرفته است و ضرورت دارد که ماليات بر ارزش افزوده روغن خام به روال گذشته حذف شود«.به گزارش آراز آذربايجان به نقل از مهر،دبير انجمن صنايع روغن نباتي ايران در خصوص اينکه «چرا به رغم توليد و توزيع برابر سال‌هاي 1402 و 1403 در سال 1402 شاهد بازار آرام‌تري بوديم ولي در ماه‌هاي پاياني سال 1403 التهاباتي رخ داد، اظهار کرد، اينکه توليد هر دو سال تقريباٌ مساوي و معادل 2 ميليون تن بوده است صحت دارد ولي متأسفانه در سال 1403 ثبت سفارش‌هاي روغن خام هر چند به ميزان کافي بود ولي به موقع باز نشد«.