بازار سياه انتخاب رشته کنکور؛ از 6 تا 14 ميليون تومان ناقابل!

تابستان که به ميانه مي‌رسد، درست زماني که دانش‌آموزان سال آخر مقطع متوسطه دوم از بند کنکور رهايي پيدا مي‌کنند، نوبت به چرخه پرتنش انتخاب رشته مي‌رسد؛ مرحله‌اي که همچون يک معما پيچيده و سرنوشت‌ساز پيش رويشان قرار دارد. در اين ميان، بازار مشاوره انتخاب رشته چنان پرهياهو و پرهزينه شده که گويي تنها با پرداخت مبالغ گزاف مي‌توان به کليد حل اين معما دست يافت. اما وقتي پشت پرده اين هزينه‌هاي بالا را نگاه مي‌کنيم، متوجه مي‌شويم که کيفيت خدمات و ميزان توجه به نياز‌هاي شخصي داوطلب، اغلب تناسبي با قيمت‌هاي مطرح شده ندارد.
هزينه‌هاي سنگين و روياي دسترسي به مشاوره
يکي از اصلي‌ترين مشکلات موجود، قيمت‌هاي بسيار بالاي مشاوره انتخاب رشته است که هر سال به طور فزاينده‌اي افزايش پيدا مي‌کند. مشاوران مشهور و شناخته شده، که نام و چهره‌شان به لطف حضور در صدا و سيما يا تبليغات گسترده، به گوش دانش‌آموزان کنکوري رسيده، مبالغ چند ميليوني تا حتي ده‌ها ميليون توماني را براي دو الي سه جلسه مشاوره مطالبه مي‌کنند. در صورتي که اين مشاوران به ندرت مستقيما درگير روند مشاوره مي‌شوند و معمولا به واسطه شهرت و نام خود هزينه‌هاي گزافي مطالبه مي‌کنند، اما اجراي کار را به تيم‌هاي زيرمجموعه مي‌سپارند.
بررسي مراکز مشاوره انتخاب رشته کنکور نشان مي‌دهد که جلسات مشاوره دست‌کم 6 ميليون تومان هزينه برمي‌دارد. مرکز مشاوره م. پ که از جمله افرادي است که به واسطه صدا و سيما مطرح شده است، درباره روند جلسات اينگونه توضيح مي‌دهد: »جلسات ما در سه روز برگزار مي‌شود. روز اول فيلم ضبط شده‌اي در اختيار مراجعان قرار مي‌گيرد که با شرايط رشته‌ها و پذيرش در دانشگاه‌ها آشنا مي‌شوند و سپس تست شخصيت را تکميل مي‌کنند. در روز دوم جلسه نيمه گروهي بصورت آنلاين با تيم مشاوره برگزار مي‌شود و سپس انتخاب رشته کامپيوتري صورت مي‌گيرد. سرانجام در مرحله آخر يک جلسه فردي بصورت آنلاين با يکي از مشاوران مرکز برگزار و اولويت‌بندي رشته‌هاي انتخاب شده توسط دانش‌آموز مورد بررسي قرار مي‌گيرد.«
نکته جالب اينجاست که بسياري از مشاوران انتخاب رشته، مدل کسب‌وکار خود را بر پايه برندسازي شخصي و تبليغات گسترده بنا کرده‌اند. اين افراد با استفاده از شهرت و نام خود، قيمت‌هاي بسيار بالا براي خدماتشان تعيين مي‌کنند، در حالي که کيفيت واقعي خدمات ارائه شده، هيچ تناسبي با اين هزينه‌ها ندارد. از جمله مرکز مشاوره مذکور که به قول خودشان »بسته‌هاي ويژه‌اي« براي مراجعان ارائه مي‌دهند: »اگر تا ساعت 12 ظهر فردا وقت خود را رزرو کنيد، هزينه جلسه به قيمت سال گذشته يعني 4 ميليون و 900 هزار تومان محاسبه مي‌شود، اما اگر ديرتر اقدام کنيد به قيمت امسال يعني 6 ميليون و 500 هزار تومان بايد پرداخت کنيد. ضمن اينکه هزار نفر اول مي‌توانند يک جلسه مشاوره نيم ساعتي با خود آقاي م. پ داشته باشند.«
در يکي از مراکز مشاوره، تفاوت قابل توجهي در قيمت‌ها وجود داشت؛ هزينه مشاوره با شخص س. ج 14 ميليون و 400 هزار تومان اعلام شد، در حالي که مشاوره با مشاوران زير نظر او 7 ميليون و 200 هزار تومان قيمت‌گذاري شده بود.
جلسات گروهي و آنلاين؛ کيفيت قرباني کميت
پرس و جوي تلفني از مراکز مشاوره نشان مي‌دهد که روند معمول مشاوره انتخاب رشته شامل چند جلسه است که برخي از آنها به صورت گروهي و آنلاين برگزار مي‌شوند. اين روش، به دليل تعداد بالاي شرکت‌کنندگان، فرصت پاسخگويي به نياز‌هاي خاص هر داوطلب را نمي‌دهد. تعامل کم، نبود ارتباط رودررو و همچنين محدوديت‌هاي فني باعث مي‌شود کيفيت جلسات کاهش يابد و نکات تخصصي به سطح کليشه‌اي و تکراري محدود شوند.
در بسياري از اين جلسات، به جاي آنکه مشاور بر اساس شرايط تحصيلي، توانايي‌ها، علاقه‌مندي‌ها و ويژگي‌هاي فردي داوطلب، راهنمايي شخصي ارائه دهد، فقط اطلاعات عمومي درباره رشته‌ها و دانشگاه‌ها داده مي‌شود که نه تنها باعث هدر رفتن وقت و هزينه مي‌شود، بلکه ممکن است باعث تصميم‌گيري‌هاي نادرست و اشتباه در انتخاب رشته شود که تبعات آن تا سال‌ها ادامه دارد.
مرکز مشاوره الف. د در دو جلسه کار انتخاب رشته را انجام مي‌دهد که در مرحله اول، پيش از اعلام نتايج وبينار آنلاين و گروهي يک ساعت و نيمه‌اي براي داوطلبان برگزار مي‌شود. پس از اعلام نتايج، داوطلب فرم انتخاب رشته را تکميل مي‌کند، مجدد 1 ساعت وبينار آنلاين برگزار مي‌شود و سپس يکي از مشاوران زير نظر الف. د بصورت تلفني، بر اساس علايق دانش‌آموز اولويت‌بندي او را چک مي‌کند. اين مرکز براي انتخاب رشته دو دانشگاه آزاد و سراسري در مجموع 9 ميليون و 500 هزار تومان دريافت مي‌کند.
وقتي رشته‌هاي پرمتقاضي و دانشگاه سراسري تبديل به ابزار مي‌شود
برخي مراکز مشاوره، موضوع رشته و نوع دانشگاه سراسري را به ابزاري براي تعيين و تمايز مدت زمان جلسات مشاوره تبديل کرده‌اند. به عنوان مثال، يکي از مراکز عنوان کرد که مجموع زمان جلسات انتخاب رشته بين 3 تا 12 ساعت متغير است و اين جلسات براي داوطلبان تهراني در يک يا دو روز و براي داوطلبان شهرستاني به صورت فشرده در يک روز برگزار مي‌شود. اين مرکز توضيح داد که دليل اين اختلاف زياد در مدت زمان جلسات، حساسيت بالاتر رشته‌هايي مانند پزشکي، حقوق و ساير رشته‌هاي دانشگاه سراسري است که به مشاوره و بررسي دقيق‌تري نياز دارند، اما در نهايت هزينه دريافتي همان 9 ميليون و 800 هزار تومان است؛ چه 3 ساعت و چه 12 ساعت.
مهاجرت به سرفصل‌هاي جلسات مشاوره راه پيدا کرد
موضوع مهاجرت نيز به عنوان بخشي از سرفصل جلسات مشاوره انتخاب رشته اضافه شده است. اين روز‌ها مهاجرت تحصيلي ديگر فقط يک گزينه فرعي در ذهن خانواده‌ها نيست؛ به دغدغه‌اي جدي و حتي اولويت بعضي از داوطلبان تبديل شده است. همين تغيير نگاه باعث شده برخي مراکز مشاوره انتخاب رشته، بخشي از جلسات را به موضوع مهاجرت اختصاص دهند. حالا در کنار تحليل رتبه و بررسي انتخاب‌هاي داخل کشور، صحبت از ادامه تحصيل در خارج از کشور، پاي ثابت مشاوره‌ها شده است.
قيمت‌هاي سرسام‌آور؛ از 4 تا 14 ميليون تومان
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از اقتصاد24،غول کنکور و مراحل وابسته به آن بازار سياهي را شکل داده که در آن از نگراني دانش‌آموزان و خانواده‌ها سوء استفاده مي‌شود. هزينه‌هاي نجومي که بسياري از خانواده‌ها را تحت فشار قرار مي‌دهد، کيفيت خدمات پايين و عدم تمرکز بر نياز‌هاي واقعي داوطلبان، باعث شده اين بخش از مسير تحصيلي به جاي اينکه تسهيل‌کننده باشد، به منبع استرس و نگراني تبديل شود.
بررسي چند مرکز مشاوره نشان مي‌دهد که مجموع هزينه جلسات مشاوره انتخاب رشته کنکور از 6 ميليون تومان شروع مي‌شود و به بيش از 14 ميليون تومان مي‌رسد. ضمن اينکه برخي براي انتخاب رشته دانشگاه آزاد هزينه اضافي دريافت مي‌کنند.