احياي درياچه شوراروميه براي هميشه رويايي شيرين مي ماند

درياچه اروميه در گذشته به‌عنوان يکي از جاذبه‌هاي طبيعي و زيست‌محيطي مهم کشور شناخته مي‌شد، اما در چند دهه اخير با بحران خشک شدن روبرو شده است. درياچه اروميه نماد بحران آب در ايران بوده و خشکي آن فقط يک مسئله زيست‌محيطي نيست، بلکه معضلي چندوجهي است که ريشه در سياست‌گذاري، اقتصاد، فرهنگ و اقليم دارد.
درياچه اروميه، نگين آبي شمال‌غرب ايران، سال‌هاست که در چشم‌انتظاري‌ِ تلخِ نجات، به تدريج محو مي‌شود. اما نه از کم‌باراني و خشکسالي، بلکه از سايه سنگين وعده‌هاي بي‌سرانجام، مديريت‌هاي ناپايدار و سياست‌هاي آزمون‌وخطاي دولتمردان که هر دولتي طي 15 سال گذشته بر سر کار آمده، سياست هاي دولت گذشته را به کلي تغيير داده و يا اجرايي نکرده است و بزرگ‌ترين عامل وضعيت حاضر درياچه نتيجه اين امور دولتمردان است.
قرار نيست برنامه هاي احياي درياچه به هدف برسد
در سال 1392وقتي مرحوم پروفسور کردواني، پدر علم کويرشناسي ايران مطالبي نااميدانه در مورد درياچه اروميه در اختيار رسانه‌ها قرار داد از من رسانه‌اي گرفته تا مردم عادي و اساتيد دانشگاه همگي عليه اين صحبت ها موضع گرفته و از اميدها به احياي درياچه گفتيم اما شايد آن مرد بهتر از همه مي‌دانست که قرار نيست برنامه هاي احياي درياچه به هدف برسد!
سال 1404 شايد پايان عمر اميد و آرزوي مردم منطقه باشد
صحبت‌هاي اخير مدير کل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي اما گويا تاييد مي‌کند که سال 1404 شايد پايان عمر يک هويت، شخصيت، تاريخ،ميراث، اميد و آرزوي مردم منطقه باشد.
حجت جباري، مدير کل حفاظت محيط زيست آذربايجان غربي در روز يکشنبه 30 تير در گفت‌وگو با خبرنگاران، به احتمال خشک شدن درياچه اروميه تا اواخر فصل تابستان اشاره کرده و گفته که در بخش شمالي درياچه اروميه فقط لايه‌اي به ضخامت چهار يا پنچ سانتي‌متر آب وجود دارد که در واقع مي‌توان گفت ديگر آبي وجود ندارد و با روند تبخير فعلي، طي پنچ- شش روز آينده، بخش شمالي درياچه ممکن است به‌طور کامل خشک شود و اين براي نخستين‌بار خواهد بود.
دولت بايد احياي درياچه اروميه به طور جدي ادامه دهد
نماينده مردم تبريز اسکو و آذرشهر در مجلس شوراي اسلامي در خصوص احياي درياچه اروميه گفت: انجام کارهاي سازه‌اي مانند انتقال آب کاني سيب زاب به درياچه اروميه در دولت شهيد رييسي تمام شد و برخي کارها مانند تصفيه خانه‌ها رو به اتمام بوده، اين امور انجام شده است و معتقد هستم ديگر نياز چنداني به انجام کارهاي سازه‌اي وجود ندارد؛ اما در اقدامات غيرسازه‌اي، کنترلي، معيشتي و ممانعتي با اشکالاتي مواجه هستيم و معتقد هستيم دولت بايد احياي درياچه اروميه در هر قالبي تحت عنوان ستاد درياچه اروميه يا هر عنوان ديگري را به طور جدي ادامه دهد.
روح الله متفکر آزاد ، پيشنهاد هيات تحقيق و تفحص از ستاد اروميه در 1404 را مورد اشاره قرار داد و گفت: اين طرح به مجلس ارائه و با بيش از 80 راي تصويب شد و هيات تحقيق و تفحص با 15 نفر اعضا شکل گرفت و برخي اين هيات را همان ستاد احيا معرفي کردند؛ در حاليکه مجلس کار اجرايي نمي‌کند و کار ما در اين هيات نظارت است. خوشبختانه هيات تحقيق و تفحص ستاد درياچه اروميه، جزو هيات‌هاي قوي و خوبي بود که گزارش بدون هيچ گونه سوگيري سياسي و غيرعلمي و منصفانه و بر اساس داده، قبل از اتمام مجلس يازدهم به مجلس ارائه و فعاليت آن‌ تمام شد و جايي که نياز است، برخوردهاي لازم از سوي سازمان بازرسي کل کشور و ديوان محاسبات صورت خواهد گرفت.
حتي با هزينه کردن 52 هزار ميليارد توماني نيز نتيجه مطلوبي بدست نيامد
ديگر نماينده مردم تبريز، آذرشهر و اسکو در مجلس نيز در خصوص درياچه اروميه گفت: حتي با هزينه کردن 52 هزار ميليارد توماني نيز نتيجه مطلوبي در خصوص احياي درياچه اروميه حاصل نشده است. اميد است با اجرا کردن طرح بزرگ آبرساني تبريز از حوضه آبريز ارس و مديريت پساب‌ها، گامي مهم در احياي اين درياچه برداريم.
عليرضا نوين حل بحران درياچه اروميه را نيازمند تصميمات مديريتي قاطع دانست و گفت: علاوه بر تغييرات اقليمي که باعث 20 الي 30 درصد خشکي اين درياچه مي‌شود، باقي عوامل به دست ما انجام شده است. چاه‌هاي اضافه و غيرمجاز، سدهاي احداث شده، الگوي کشت نامناسب و... باعث از بين رفتن بيش از 70 درصد اين درياچه شده‌اند.
وي همچنين با بيان اينکه دولت چهاردهم اقدام جديد و جدي در راستاي احياي درياچه اروميه انجام نداده است، گفت: آقاي عارف دو روز بعد از تشکيل دولت ستاد احياي درياچه اروميه را برگزار کرد ولي بعد از گذشت بيش از يکسال شاهد هيچگونه تغيير و حرکت کارگشايي براي احياي درياچه اروميه و ساماندهي سدهاي بالادستي، چاه هاي غيرقانوني نيستيم، همچنين تصور اينکه درياچه اروميه را بايد به شرايط اوليه خود بازگردانيم، باتوجه به شرايط اقليمي يک تصور اشتباهي است.
براي بررسي کارشناسي علل خشکي درياچه اروميه با کارشناسان اين حوزه به گفت‌وگو مي‌پردازيم.
کاهش وسعت و تراز درياچه اروميه طي سالجاري
سعيد عيسي‌پور، عضو دبيرخانه کارگروه نجات درياچه اروميه انتخاب آقاي مسعود پزشکيان به عنوان رييس جمهور جمهور و آقاي رضا رحماني به عنوان استاندار آذربايجان‌غربي را نقطه عطفي براي پيشرفت پروژه هاي احياي درياچه اروميه عنوان کرد و گفت: حدود 15 سال از تشکيل ستاد احياي درياچه اروميه مي‌گذرد که در اين سال ها انواع مختلف سياست هاي آبي و کشاورزي در حوضه درياچه انجام گرفته است.
وي از کاهش وسعت و تراز درياچه اروميه طي سالجاري خبر داد و افزود: متاسفانه ما امسال با توجه به کاهش بارندگي و تنش آبي، رهاسازي آب از سد بوکان طي سالجاري را نخواهيم داشت.
عيسي‌پور با بيان اينکه تمام دستگاه هاي ذي‌ربط بايد پاسخگوي اقدامات و عملکرد خود باشند، ادامه داد: در حوزه آسيب‌شناسي، ناهماهنگي بين دستگاهي و ضعف در اجماع سازي بايد حل شده و بروزرساني نقشه راه احياي درياچه اروميه و تهيه برنامه پيشنهادي براي دستگاه هاي اجرايي بر اساس نقشه راه بروزرساني شده طي ماه هاي آتي صورت گيرد.
از سال 1398 تقريبا ديگر احياي درياچه اروميه معنايي نداشته است
سيد هادي بهادري عضو هيأت علمي دانشکده فني مهندسي دانشگاه اروميه نيز خاطرنشان شد: اگر نيت و هدف ما احياي درياچه اروميه است صد درصد موفق خواهيم شد ولي اگر احياي اين درياچه نباشد بايد تغيير سياست و اقدامات عملياتي داشته باشيم.
وي با اشاره به بهبود وضعيت درياچه از سال1393 تا 1398 با اتخاذ سياست هاي مناسب، افزود: در اين بازه زماني با توجه به سياست هاي اتحاذي و بدون سياسي‌بازي، درياچه اروميه وضعيت خوبي داشت، ولي از سال 1398 تقريبا ديگر احياي درياچه اروميه معنايي نداشته است.
وي با بيان اينکه امسال شاهد بدترين وضعيت درياچه اروميه در طول تاريخ خواهيم بود، گفت: براي اولين بار در تاريخ، امسال در شهريور ماه درياچه اروميه کمتر از 500 ميليون مترمکعب آب خواهد داشت.
بهادري به هم‌افرايي و همکاري دولت و ملت در راستاي احياي درياچه اروميه تاکيد کرد و ادامه داد: آقاي پزشکيان بايد خيلي از سياست هاي احياي درياچه اروميه را اصلاح کند و همچنين پيشبرد اهداف احياي درياچه اروميه نيازمند يک‌ مديريت راهبردي بسيار قدرتمند است.
درياچه اروميه متاسفانه صاحب و متولي ندارد
احمد کاظم‌زاده مشاور کميسيون کشاورزي اتاق بازرگاني تبريز به آسيب‌شناسي مشکلات و چالش هاي حوضه آبخيز درياچه اروميه از زواياي مختلف تاکيد کرد و افزود: آسيب شناسي گذشته بسيار ضروري است اما بايد از زواياي مختلف اين آسيب شناسي بايد صورت گيرد، با وجود اينکه مديريت يکپارچه آب از سال 1991 و ذيل فصل 18 از دستورکارهاي 22گانه اولين نشست سران سازمان ملل به دنيا تجويز شد اما در ايران مورد غفلت قرار گرفته به گونه‌اي که مديريت آب با وزارت نيرو، مديريت خاک با جهاد کشاورزي و سازمان محيط زيست هم بين اين دو وزارت سرگردان‌ است.
وي تصريح کرد: طبق تجارب بين المللي طرح هاي زيست محيطي همچون احياي حوضه آبريز درياچه اروميه در بلندمدت و با اجراي طرح هاي 25 تا 30 ساله نتيجه مي‌دهد باوجود اينکه در ايران عمر دولت ها چهار تا هشت سال است و لذا با تغيير دولت ها برنامه هاي احياي درياچه تغيير کرده و هيچ‌ انباشتي صورت نگرفته وهر دولتي به اصطلاح خواسته چرخ را از نو اختراع کند. وي ادامه داد: براي مثال درسال 1389 بعد از سه سال يک برنامه جامع مديريت درياچه اروميه با حضور نخبگان و مسولان استان هاي آذربايجان شرقي، آذربايجان غربي و کردستان تهيه شده اما با تغيير دولت اجرا نشد و دولت جديد روحاني هم ستاد احياي درياچه را بعد از چند سال مطالعه راه اندازي کرد و در کنار آن طرح سازکاري با تغيير اقليم را با صرف 76 هزار ساعت کارکارشناسي در سال 1399 تهيه کرد اما به دليل تغيير دولت اجرا نشد و لذا در تهيه نقشه راه آينده بايد به گونه اي عمل شود که اجراي آن تحت تاثير تغيير دولت ها قرار نگيرد.
کاظم‌زاده خاطرنشان شد: آسيب بعدي اين است که درياچه متاسفانه صاحب و متولي ندارد و مشابه بچه يتيم مي‌ماند به لحاظ قانوني مسوليت با سازمان حفاظت از محيط زيست است اما وقتي به ساختار اين سازمان نگاه مي‌کنيد هيچ جايگاهي براي آن تعريف نشده است. لذا بايد در اين باره نيز تعيين تکليف شود.
از تهديد شوري و محدوديت آب بعنوان فرصت استفاده شود
محمدامين حجازي رئيس موسسه بيوتکنولوژي و صنايع غذايي آذربايجان شرقي و عضو کميسيون کشاورزي، آب و محيط‌زيست اتاق بازرگاني تبريز ، با بيان اينکه ما نبايد دوباره درگير تدوين و تهيه برنامه راهبردي براي احياي درياچه اروميه شويم، گفت: همين برنامه هاي موجود حاصل ساعت ها کار کارشناسي توسط اساتيد دانشگاهي و کارشناسان است.
وي به اصلاح نگرش از بحث احياي درياچه اروميه براي سرمايه‌گذاري در توسعه و پيشرفت منطقه تاکيد کرد و افزود: ما از آب ورودي درياچه اروميه نمي‌توانيم بهره‌برداري و بهره‌وري اقتصادي داشته باشيم.
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از ايسنا، وي پيشنهاد تبيين راه‌حل هاي عملياتي تحت عنوان »اقتصاد شور محور« را داد و گفت: ما بايد با شرايط اين منطقه تعامل برقرار کنيم و در اين راستا بايد راه‌حل و راهکار هايي مناسب براي بهره‌وري اقتصادي درنظر بگيريم و از اين تهديد شوري و محدوديت آب بعنوان فرصت استفاده کنيم.
در سال آبي جاري، به دليل وقوع خشکسالي و کاهش محسوس روان‌آب‌ها در رودخانه‌هاي حوضه آبريز درياچه اروميه و همچنين مصرف بالا در سطح حوضه، حق‌آبه درياچه به‌طور کامل تأمين نشده است. متأسفانه در اين سال آبي، ميزان ورود آب به درياچه اروميه بسيار محدود بوده و با توجه به گرماي هوا و شدت تبخير، شرايط خشکي درياچه شدت يافته است.