اتحاديه توليد و نشر محتوا در فضاي مجازي و مسئله توسعه نشر ديجيتال

توسعه بازار محتوا در فضاي مجازي از يک‌دهه گذشته، سرعت درخورتوجهي پيدا کرده است. حوزه‌هايي مانند کتاب، فيلم و سريال، خبر و رسانه و بازي. به گونه‌اي که گاهاً تدوين قوانين، شيوه‌هاي نظارتي و حمايت‌هاي حاکميتي اين حوزه، از سرعت تحولات عقب‌تر بوده است.
ازسوي ديگر تاثيرگذاري اين محتواها، بازار بزرگي را ايجاد کرده است که ساماندهي و نظارت و همکاري بين دستگاه‌هاي دولتي و بخش خصوصي را مي‌طلبد تا علاوه‌بر برطرف کردن چالش‌ها، فرصت‌هاي جديد را ايجاد کنند.
اين تحولات موجب شکل‌گيري اتحاديه و انجمن‌هاي مختلفي شده است که نشان مي‌دهد، اين حوزه در آينده نزديک، شاهد تحولات بيشتري خواهد بود.
شکل‌گيري اتحاديه توليد و نشر محتوا در فضاي مجازي
خبر شکل‌گيري اتحاديه توليد و نشر محتوا در فضاي مجازي در خردادماه سال 1404، نگاه‌هاي زيادي را به سمت خود جلب کرد، اين اتحاديه براساس مصوبات شوراي عالي فضاي مجازي و شوراي عالي انقلاب فرهنگي و با تکيه بر سه اصل »تحليل تحولات جهاني در عرصه محتوا« »ارزيابي فرصت‌ها و محدوديت‌هاي کسب‌وکارهاي محتوايي در کشور« و »تعامل راهگشا بين حاکميت و بخش خصوصي« نقش‌آفريني بسيار مؤثرتري در عرصه توليد و توسعه خدمات محتوايي و به‌طور کلي تکميل و ارتقا زيست‌بوم محتوا، مبتني بر ارزش‌هاي اسلامي - ايراني فعاليت خود را آغاز کرده است.
انتخابات اين اتحاديه، 20 خردادماه امسال برگزار و به ترتيب آرا، علي محمدپور، احمد عطارزاده نياسر، امير خوراکيان، ايمان ملکا، سيديزدان حبيبي، امير محمدزاده لاجوردي و راضيه هاشمي، به عنوان اعضا هيئت‌مديره انتخاب و معرفي شدند.
باتوجه به دسته‌بندي نامزدها در سه عنوان »پلتفرم‌ها«، »توليدکنندگان محتوا« و »تشکل‌ها و مجامع« و نظر به اينکه طبق دستورالعمل انتخابات، 4 کرسي هيئت‌مديره به صاحبان پلتفرم‌ها، 2 کرسي به توليدکنندگان محتوا و 1 کرسي به تشکل‌ها و مجامع اختصاص پيدا مي‌کند؛ در اين اتحاديه، بازيگران مختلف توليد و نشر محتوا چون »پيام‌رسان‌ها«، »وي او دي‌ها«، »پلتفرم‌هاي کتاب ديجيتال«، »ناشران کتاب صوتي«، »شرکت‌هاي هوش مصنوعي«، »شرکت‌هاي رسانه‌اي« و … حضور دارند.
از حوزه »کتاب ديجيتال« نيز علي محمدپور و راضيه هاشمي از فعالان حوزه »نشر ديجيتال« به هيئت‌مديره راه پيدا کردند، اين موضوع بهانه‌اي شد، اهداف و ماموريت‌هاي اتحاديه را در گفت‌وگو با دبير اتحاديه و يکي از اعضا، پيگيري کنيم.
تحليل روندها و آينده‌پژوهي
با شکل‌گيري اتحاديه، پلتفرم‌هايي که بيش از يک‌ميليون کاربر دارند و توليدکنندگان محتوا با گردش مالي بيش از يک‌ميليارد تومان و تشکل‌هاي فعال در حوزه محتوا مي‌توانند، به عضويت اين اتحاديه دربيايند.
اين شامل پيام‌رسان‌ها، فروشگاه‌هاي ديجيتال، کتاب‌هاي الکترونيکي و توليدکنندگان محتوا با ظرفيت حداقلي کسب‌وکار است.
سعيد مشهدي، دبير و مجري شکل‌گيري اتحاديه توليد و نشر محتوا در فضاي مجازي با اشاره به تاريخچه شکل‌گيري اتحاديه و هدف از تشکيل آن، گفت: اتحاديه توليد و نشر محتوا در فضاي مجازي براساس اسناد بالادستي مانند سند »تبيين شبکه ملي اطلاعات« و سند »تحول وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي«، سال 99 شکل گرفت. اين اسناد رويکردي نوين به نام »ارشاد 2« را معرفي کردند که بر استفاده از فرصت‌هاي فضاي مجازي متمرکز است.
وي با بيان اينکه هدف اتحاديه، حمايت از تشکل‌هاي کوچک در حوزه‌هاي مختلف محتوايي مثل محتواي ديني، کودک، سلامت يا آموزش و ايجاد يک زيست‌بوم منسجم در فضاي مجازي است، ادامه داد: اين تشکل‌ها زير چتر اتحاديه فعاليت مي‌کنند تا ظرفيت‌هايشان را هم‌افزا کرده و همسو با اهداف ملي مؤثر باشند؛ به‌عنوان مثال تشکلي در حوزه محتواي کودک، مي‌تواند از ظرفيت‌هاي اتحاديه، مثل تبليغات يا تسهيم درآمد، بهره‌مند شود.
مشهدي در پاسخ به اين سوال که چه خلأهايي موجب شد نياز به تشکيل اين اتحاديه احساس شود، توضيح داد: چند خلأ در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي شناسايي شد که تصميم به تشکيل اتحاديه گرفتيم، نخست؛ نگاه سنتي به حوزه فرهنگ که معمولاً فناوري را ناديده مي‌گيرد. با توجه به پيشرفت‌هايي مثل هوش مصنوعي و تأثير آن بر نويسندگي، محتواي ديجيتال و ويدئو، اگر اين ظرفيت‌ها را در نظر نگيريم، در حوزه فرهنگ عقب مي‌مانيم.
وي افزود: دوم؛ اينکه فضاي مجازي فرصت‌هاي گسترده‌اي، حتي در سطح بين‌المللي، فراهم مي‌کند؛ اتحاديه به‌عنوان يک نقطه کانوني، ظرفيت‌هاي فعالان اين حوزه را تجميع مي‌کند تا فعاليت‌هاي فرهنگي و هنري، مديريت‌شده و هدفمند پيش بروند و بتوانيم از پلتفرم‌هاي بزرگ، براي اثرگذاري بين‌المللي استفاده کنيم.
مشهدي، درباره برنامه‌هايي که براي اين اتحاديه در نظر گرفته شده است، نيز گفت: در آينده، با تدوين اساسنامه، احتمالاً تشکل‌هاي موضوع‌محور (مثل محتواي ديني يا کودک) و حتي پلتفرم‌ها در قالب تشکل‌هاي کوچک‌تر، زير چتر اتحاديه فعاليت خواهند کرد و اتحاديه به‌عنوان يک سازمان بالاسري، اين گروه‌ها را هماهنگ مي‌کند تا نقش مؤثري در زيست‌بوم محتواي مجازي ايفا کنند.
وي در ادامه درباره تاثير اتحاديه در اين حوزه نيز گفت: اتحاديه مي‌تواند با تحليل روندها و آينده‌پژوهي، پيشنهادهايي براي زيست‌بوم محتوا ارائه دهد؛ به عنوان مثال با بررسي ترندهايي مثل »متاورس«يا فناوري‌هاي واقعيت مجازي (VR)، اتحاديه مي‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا از اين فرصت‌ها بهره ببرند؛ همچنين، با آسيب‌شناسي بازار محتوا، راهکارهايي براي رشد و توسعه ارائه خواهد داد تا فعالان اين حوزه بتوانند آينده را بهتر پيش‌بيني کرده و در آن اثرگذار باشند.
به اعتقاد دبير اتحاديه توليد و نشر محتوا در فضاي مجازي، اين تشکل به‌عنوان يک نهاد تجميع‌کننده، مخرج مشترک نظرات دستگاه‌هاي حاکميتي و دولتي در حوزه محتوا است. دستگاه‌هاي مختلف معمولاً به دليل چالش‌هاي متعدد نمي‌توانند به‌تنهايي همه فعاليت‌ها را پيش ببرند.
اتحاديه اين امکان را فراهم مي‌کند که نظرات و جهت‌گيري‌هاي اين دستگاه‌ها شنيده شده و در يک مسير همگرا دنبال شود.
اين هم‌افزايي موجب مي‌شود منابع، بهينه تخصيص يابد، از تمرکز بيش از حد در يک حوزه و کمبود در حوزه ديگر جلوگيري شود و راهبردهاي فرهنگي و محتوايي با هماهنگي بيشتري طراحي و اجرا شوند.
افزايش کيفيت و امنيت فضاي نشر
مي‌توان گفت که اين اتحاديه پس از شکل‌گيري مي‌تواند در تعريف و رتبه‌بندي فعاليت‌ها، فعالان، بسترها و آثار محتوايي ايراني - اسلامي در فضاي مجازي نقش موثري ايفا کند، از سوي ديگر مقابله با ايجاد انحصار دولتي و خصوصي در فضاي مجازي و تصميم‌سازي براي نهادهاي حاکميتي در حوزه حکمراني فرهنگي در فضاي مجازي و فعاليت در تمام ارکان اکوسيستم توليد و نشر محتوا در فضاي مجازي را نيز مي‌توان در سايه اين اتحاديه بررسي کرد.
مجموعه هنري نشر »سپيدماه آوا« از سال 95به‌طور تخصصي در حوزه توليد محتواي ديجيتال مشغول فعاليت است و با تمرکز بر گروه سني مخاطب کودک و بزرگسال محصولات صوتي و تصويري توليد کرده است،
راضيه هاشمي، تهيه‌کننده کتاب صوتي و توليدکننده محتواي صوتي »سپيدماه آوا«، که به عنوان يک ناشر ديجيتال در هيئت‌مديره اتحاديه حضور دارد، درباره اثرگذاري اين اتحاديه، گفت: تشکيل اين اتحاديه مي‌تواند به ايجاد يک ساختار منسجم و حمايتي براي توليدکنندگان محتوا منجر شود؛ علاوه‌بر اين با تعريف استانداردها، ايجاد ارتباط مستقيم با نهادهاي تصميم‌گير و فراهم‌کردن زيرساخت‌هاي حقوقي و آموزشي، کيفيت و امنيت فضاي نشر ديجيتال به‌طور چشمگيري ارتقا خواهد يافت.
وي با اشاره به اهداف حضور خود به عنوان فعال حوزه نشر ديجيتال در اين اتحاديه توضيح داد: هدف من در اين اتحاديه، تبادل تجربه با ديگر فعالان، شناسايي چالش‌هاي مشترک و مشارکت در طراحي راهکارهاي عملي براي حمايت از نشر مستقل و خلاق در فضاي ديجيتال است.
هاشمي، همچنين در بخش ديگر صحبت‌هاي خود گفت: تقويت حقوق معنوي توليدکنندگان محتوا، تسهيل دسترسي به منابع آموزشي و ابزارهاي حرفه‌اي، پيگيري سياست‌گذاري شفاف و حمايتي از نشر ديجيتال و ايجاد فضاي ارتباطي بين ناشران، پلتفرم‌ها و مخاطبان براي هم‌افزايي بيشتر را نيز در اين اتحاديه دنبال خواهم کرد.
به‌نظر مي‌رسد، مي‌توان اميدوار بود، با شکل‌گيري اين اتحاديه، سرعت توسعه صنعت محتوا به‌خصوص در بخش کتاب ديجيتال، افزايش پيدا و فرصت‌هاي تازه‌اي براي مخاطبان ايراني ايجاد کند.
به گزارش آرازآذربايجان به نقل از ايبنا، همچنين از ديگر نقش‌هايي که مي‌توان براي اين اتحاديه متصور بود، بايد به نقش ارائه مشاوره به نهادهاي حاکميتي و دستگاه‌هاي دولتي در حوزه توليد و نشر محتوا در فضاي مجازي، تصميم‌سازي در حوزه مقررات‌گذاري براي مجلس شوراي اسلامي، شوراي عالي فضاي مجازي و ساير نهادهاي قانون‌گذار و سياست‌گذار اشاره کرد، نکته‌ها و ايجاد ظرفيت‌هايي که مي‌تواند به توليد محتوا در حوزه کتاب، به‌خصوص کتاب ديجيتال در وضعيت کنوني سر و سامان بدهد.
.Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com