آفت‌کش وارداتي؛ قاتل زنبورستان‌هاي آذربايجان‌غربي

کوهپايه‌ها و دشت‌هاي پر از گل و سرسبز آذربايجان‌غربي در بهار که مصادف با بازگشت زنبورداران از مناطق گرمسيري است، آغوش گرم خود را به روي چراي زنبورها در سبزه زارها باز مي‌کند و اين منظره زيبا در دشت‌هاي گسترده جنوبي و شمال آذربايجان غربي با صداي وز وز زنبورهاي عسل در هم مي‌آميزد.
طبق گفته کارشناسان ارزش گرده افشاني زنبور عسل در بخش زراعت و منابع طبيعي بيش از صد برابر توليدات زنبور مثل عسل، موم، بره موم، ژله رويال، زهر و ساير محصولات است بطوري که اگر گل‌ها بوسيله زنبور عسل گرده افشاني نشوند به مروز زمان و به موجب تقارب ژنتيکي که پيش مي‌آيد دانه‌ها کوچکتر، ضعيف‌تر و ناقص مي‌شود و ميوه‌ها با کيفيت کمتر توليد شده و اُفت توليد در باغات صورت مي‌گيرد و باغداران را دچار زيان مالي و خسارت سنگين مي‌کند.براساس اظهارات کارشناسان زنبورداري آذربايجان غربي، بيش از 50 درصد از عسل توليدي منطقه در نواحي شمالي اين استان استحصال مي‌شود، اين منطقه داراي عسل مرغوب و معطري است که با خوردن اندکي از آن مي‌توان پي به کيفيت مطلوب محصول برد.
در کنار فوايد اين حشره بر محيط زيست و کشاورزي نبايد از فعاليت جوانان در اين بخش که موجب خوداشتغالي بيش از 6 هزار نفر زنبوردار به صورت مستقيم و 18 هزار نفر به صورت غيرمستقيم شده، غافل شد چرا که توليد سالانه بيش از 22 هزار تُن عسل حاصل اين کار و تلاش است تا اين استان را به رتبه اول توليد اين محصول در کشور ارتقاء دهد.
اما امسال پيش بيني‌ها حکايت از کاهش توليد عسل در اين استان مي‌دهد چرا که همزمان با موعد استقرار کندوهاي زنبور عسل در طبيعت بهاري آذربايجان غربي، استفاده دوباره از يک نوع خاص سم براي سمپاشي مزارع خسارت سنگيني به کندوهاي زنبور به خصوص شهرستان خوي و برخي شهرستان‌هاي ديگر وارد کرده است.زنبورداران هم از اين موضوع ابزار نگراني مي‌کنند چرا که کنترل و توقف مصرف اين نوع سم به رغم تذکرات جهاد کشاورزي استان، همچنان توسط کشاورزان ادامه دارد و اين موضوع در زمان چراي زنبورهاي عسل در فصل گل‌دهي يونجه موجب تلفات 40 تا 70 درصدي در زنبورستان‌هاي جنوب و شمال استان بويژه شهرستان خوي شده است.
17 ميلياردريال خسارت به زنبورستان آيا قابل جبران است؟
يکي از زنبورداران شهرستان خوي با ابراز نگراني در اين زمينه معتقد است که استفاده از سم غير استاندارد در سمپاشي يونجه در اين منطقه موجب شده که بين 60 تا 70درصد جمعيت زنبور اين زنبوردار تلف شود که در اين راستا حدود 17 ميلياردريال خسارت فقط به زنبورستان وي وارد شده است.امير محسن زاده با بيان اينکه اين موضوع سال گذشته هم در زنبورستان‌هايي که نزديک يونجه‌زارها بود، مشاهده شد، اضافه مي‌کند: اين سم که گفته مي‌شود نوعي سم چيني با مجوز واردات است، تاثير منفي بر زنبورهاي عسل گذاشته و موجب فلج عصبي اين حشرات مي‌شود به گونه‌اي که زنبورهاي عسل قدرت ورود به کندو و يا حتي بازگشت به زنبورستان را ندارند که در نتيجه باعث افزايش تلفات بسيار در بين آنها مي‌گردد.
اين زنبوردار با نشان دادن بخش وسيعي از تلفات موجود در کندو اين نکته را يادآور مي‌شود که در سال‌هاي قبل‌تر تلفات براثر سمپاشي‌هاي غيرمجاز شامل بيمه نمي‌شدند بنابراين زنبوداران با مشکلات زيادي در عرصه توليد مواجه بودند ولي از سال گذشته به ازاي هر کندو با مبلغ 2 ميليون و 500 هزار ريال بيمه گذاري به ازاي هر کندو انجام مي‌شود.
وي اضافه مي‌کند: ارزش هر کندوي زنبور عسل حدود 30 ميليون ريال است که در صورت آسيب، بيمه فقط 30 درصد از خسارتها را پرداخت مي‌کند.محسن زاده در ادامه با اشاره به اينکه پرداخت بسيار دير هنگام خسارت‌هاي زنبورداران هم چالشي ديگر است که موجب دلسردي فعالان اين بخش شده، مي‌افزايد: زنبورداري براي کشاورزي سرشار از فايده است ولي نمي‌دانم چرا برخي‌ها به خاطر سود خودشان تيشه به ريشه اين صنعت مي‌زنند.
کوهپايه‌ها پناهگاه زنبور داران آذربايجان غربي
قرباني يکي ديگر از زنبورداران آذربايجان‌غربي در مياندوآب در اين زمينه مي‌گويد: تلفات بيش از 100 کندوي زنبور عسل ضرري بوده که در روزهاي اخير در اثر هجوم سم فيپرونيل براي زنبورستان وي رخ داده است و خسارت اين سم کشنده بر زنبورستان واقعا قابل جبران و تصور نيست.وي با اشاره به اينکه هزينه حمل و نقل و کوچ به مکان‌هاي کوهپايه‌اي بالاست، اظهار مي‌کند: هنوز هواي مناطق مرتفع آذربايجان غربي به قدر کافي گرم نشده ولي براي فرار از اين سم کشنده شبانه زنبورستان خود را را قبل از موعد به ارتفاعات منتقل کردم.
اين زنبوردار با انتقاد از بي‌توجهي مسوولان به اين مساله، مي‌پرسد: چرا کسي براي ما کاري نمي‌کند؛ در سال رونق توليد و حمايت از توليد کننده علت اينکه به اين مساله اين همه بي‌توجهي مي‌شود، چيست؟قرباني در حاليکه حالت چهره‌اش بيانگر نا اميدي از حمايت مسوولان از اين مساله است، مي‌گويد: 20 زنبوردار هم اکنون درگير اين مساله هستند و امسال شايد به فصل برداشت عسل نرسيم و زنبورهايمان تلف شوند.
سم فيپرونيل بايد از سبد مصرف کشاورزان حذف شود
مديرعامل اتحاديه زنبور داران آذربايجان غربي در اينباره مي‌گويد: سه سال است که پيگير حذف اين سم از سبد مصرف کشاورزان هستيم چرا که خسارت جبران ناپذيري به بخش زنبورداري وارد کرده است.محمد فکري با بيان اينکه طبق مصوبه وزارت جهاد کشاورزي در سال‌جاري مصرف فيپرونيل 80 درصد ممنوع است، ادامه مي‌دهد: هم اکنون شاهديم که در بسته بندي جديد و ظروف ديگري اين سم در دُزهاي پنج درصد به کشور وارد و توزيع شده است.اين زنبوردار با اشاره به اينکه محل بسته‌بندي اين سموم استان البرز است، اضافه مي‌کند: در اين دو هفته اخير 200 زنبورستان آذربايجان غربي درگير اين مساله و دچار تلفات 80 تا 100 درصدي شدند.
وي با اشاره به اينکه تصميم گرفته شده تا اين مساله در محاکم قضايي مطرح و از اين طريق پيگري شود، ادامه مي‌دهد: در 20 روزي که اين سموم توزيع شده سم‌فروشي‌هاي فعال در اين زمينه به تعزيرات معرفي شدند و چندين پرونده تشکيل شده ولي اين موضوع باعث حل چالش نمي‌شود.مديرعامل اتحاديه زنبور داران آذربايجان‌غربي معتقد است حاکميت بايد وظايق قانوني خود را درست انجام دهد ولي وزارت جهاد کشاورزي بدون هيچ اقدام عملي فقط تماشاگر در اين زمينه است.
فيپرونيل تهديدي براي امنيت غذايي کشور است
وي با اشاره به اينکه بعد از تلفات زنبورها زنبورداران مجبور هستند عسلهاي کندو را جمع آوري و بعد از صاف کردن به بازار عرضه کنند، مي‌گويد: احتمالا عسل‌هاي موجود هم حاوي اين سموم هستند و اين موضوع بر سلامت جامعه و امنيت غذايي سفره هاي شهروندان تاثير منفي دارد.فکري خاطرنشان مي‌کند: اين سم براي از بين بردن آفت‌هاي يونجه استفاده شده و به يقين در غذاي دام هم وارد مي‌شود.به گفته وي علاوه براين موضوع هم اکنون براي از بين بردن آفت‌هاي افتابگردان‌هاي پا کوتاه وارداتي آلوده به کشور هم از اين سم استفاده مي‌شود که چالش‌ها را در اين زمينه تقويت مي‌کند.
زمان سمپاشي ها به زنبورداران اطلاع رساني شود
يکي ديگر از زنبورداران که اهل شهر مياندوآب در جنوب استان آذربايجان غربي بوده و زنبورستان وي هم تلفات بسياري داشته است، معتقد است که با توجه به همزماني فعاليت زنبور در منطقه و حساسيت و آسيب پذير بودن کلوني در مقابل سموم شيميايي، لازم است کشاورزان از سموم کم‌خطر استفاده کنند.
به گفته‌ رضا توکلي، بهتر است سمپاشي در خلال روز که زنبور عسل مشغول جمع آوري شهد و گرده گل‌ها و آشاميدن آب است انجام نشود چرا که زمان مناسب سمپاشي صبح زود، هنگام غروب آفتاب و يا شب است.وي معتقد است که خسارت وارده به کلوني‌ها در سال‌جاري براي زنبورداران غير قابل جبران است و بايد مسوولان در اين زمينه اقدامات حمايتي را افزايش و نسبت به عدم توزيع اين نوع سم نيز کارهاي جدي‌تري انجام دهند.به گفته وي، اگر کشاورزان قبل از سم‌پاشي به زنبورداران مستقر در حاشيه مزارع خود اطلاع دهند، تا آنها کوچ کنند و يا در ساعات پاياني روز و پايان پرواز زنبورها سم‌پاشي کنند، اين تلفات به حداقل خواهد رسيد.
اين زنبوردار با تاکيد بر تاثير همکاري دو طرفه کشاورزان و زنبورداران در افزايش توليد محصول گفت: برگزاري دوره‌هاي آموزشي استفاده از سموم کم خطر يا ارگانيک توسط سازمان جهاد کشاورزي نقش مهمي در کاهش تلفات زنبورداران دارد.وي تاکيد کرد: تغذيه نوزادان زنبور از گل و شهد کلزا هم در زمان سم پاشي باعث مرگ آنها و کاهش جمعيت کلوني‌ها مي‌شود.
حدود 1700 کلني زنبور عسل در اذربايجان غربي قرباني سم فيپرونيل
معاون بهبود توليدات دامي سازمان جهاد کشاورزي آذربايجان‌غربي با اشاره به اينکه کشاورزان نبايد از سموم غيرمجاز استفاده کنند مي‌گويد: يک‌هزار و 700 کلوني زنبور عسل در اروميه و مياندوآب درگير سم فيپرونيل هستند و تلفات فراواني در شهرستانهاي نظير خوي نيز گزارش شده است.
پرويز بستانچي با اشاره به اينکه هشدارهاي لازم به کشاورزان داده شده و برخورد قاطع با عاملان تلفات زنبورهاي عسل در دست انجام است، ادامه مي‌دهد: اين سم پارسال هم موجب خسارت‌هايي به بخش کشاورزي شد و با وجود ممنوعيت قانوني، گزارش‌هايي از مصرف غيرمجاز اين سم در برخي مناطق استان طي سال جاري دريافت شده که اين تخلف، موجب تلفات و آسيب‌ديدگي در تعدادي از زنبورستان‌ها شده است.وي با تأکيد بر اهميت صنعت زنبورداري در اقتصاد کشاورزي استان براين باور است که بخش قابل توجهي از جمعيت زنبورستان‌هاي منطقه در حال تلف شدن هستند که اين اتفاق نگران‌کننده و تأسف‌بار است.بستانچي با بيان اينکه استفاده از سموم ممنوعه تهديدي جدي براي سلامت زنبورها و توليدات دامي است، تصريح مي‌کند: سازمان جهاد کشاورزي آذربايجان‌غربي با قاطعيت با افرادي که به‌صورت غيرقانوني از اين‌گونه سموم استفاده مي‌کنند، برخورد خواهد کرد.
بستانچي ضمن اعلام حمايت از زنبورداران استان، از آن‌ها خواست در صورت مشاهده هرگونه استفاده مشکوک از سموم، مراتب را به‌سرعت به سازمان جهاد کشاورزي اطلاع دهند تا پيگيري‌هاي لازم صورت گيرد.وي ياد آور شد که حفظ و توسعه صنعت زنبورداري از اولويت‌هاي اصلي اين سازمان است و تمام توان خود را براي حمايت از آن به‌کار خواهيم گرفت.
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از ايرنا آذربايجان غربي با توليد بيش از 22 هزار تن از عسل کشور در رتبه اول قرار دارد. بيش از 6 هزار نفر در توليد و فراوري انواع محصولات توليدي در زنبورستانها فعاليت دارند. در عين حال زنبورداران جزو قشر زحمت‌کش جامعه هستند که توليدات خود را با زحمت فراوان تهيه مي‌کنند.
به نظر مي‌رسد توجه به رفع چالش چندين ساله فعالان اين بخش در زمينه حذف و يا نحوه نظارت و مديريت مصرف سم فيپرونيل توسط مسوولان جزء موارد ضروري است که همت آنان را مي‌طلبد.
Arazazarbaijan.aghtesadi@gmail.com