عقب نشینی مبلغین از فضای عمومی جامعه
حجت الاسلام محمد صالحی
گروه دین و زندگی : در امر تبلیغ نیز مانند تحقیق و آموزش راه های مختلفی وجود دارد که در هر کدام از این راه ها، از مدل ها و شیوه های خاصی می توان استفاده کرد.
اینکه مدل و شکل تبلیغ یک مبلغ چیست؟ بستگی به روش تحقیقی دارد که یک مبلغ برای رسیدن به محتوای تبلیغی خود از آن بهره می برد و برای دستیابی به آن می توان از طریق مهندسی معکوس اقدام و به آن دست یافت؛ چرا که تبلیغ یک معادله دو طرفه است، یعنی هم می توان از طریق روش تحقیق به شیوه و شکل تبلیغی مبلغ دست یافت و هم بوسیله مهندسی معکوس می_توان از شیوه و شکل تبلیغی به روش تحقیق آن مبلغ رسید. بدیهی است که تبلیغ بدون روش صورت نمی گیرد، هر چند تبلیغ را صرفا نوعی بمباران اطلاعاتی با استفاده از ابزارهای مختلف بدانیم تا به نوعی بی هدفی و کاتوره ای بودن آن را نشان دهیم؛ زیرا وقتی گامی به عقب برمی_گردیم، می بینیم که این بمباران اطلاعاتی نمی تواند بی جهت بوده باشد بلکه حتما در راستای یک انگیزه و لو به صورت ناخودآگاه هدفمند بوده است و بارش اطلاعاتی نیز در واقع شیوه تبلیغی و رسانه مورد استفاده در این بارش اطلاعاتی نیز، ابزار آن می باشد.در روش تبلیغ سنتی که میراث دار گذشتگان و شیوه پیامبران و امامان معصوم ما می باشد آن چه به معنای واقعی وجود داشت، حضور در بطن زندگی مردم بصورت نظری و عینی بوده است، از طرفی منبر را به عنوان ابزار و رسانه برای تصحیح اعتقادات و اطلاع رسانی از کَند و کاوهای نظری خود قرار می دادند و به این وسیله مردم را به لحاظ تئوری اقناع می کردند و از طرف دیگر با حضور در جامعه و بررسی مشکلات عموم مردم و درک آن مشکلات از نزدیک و ابراز همدردی با آنها رفع مشکلات آنها در حد توانایی، دوشادوش مردم به پیش می رفتند. مردم نیز طعم لذت این حضور را می چشیدند و به معنای واقعی فعل عالم را دلیل و برهان قاطع افعال خویش می دانستند و او را به عنوان الگو در زندگی خود می پذیرفتند. این روش تبلیغ، یعنی حضور توامان تبلیغ در میدان عمل و نظر، در سبک و روش زندگی مردم زمانه خود تأثیر به سزایی داشت و این شدت حضور به نحوی بوده است که امکان تخطی از مباحث نظری کم بوده است و یا حضور بالعیان مبلغین در منش افراد به گونه ای بوده که با صدور یک فتوا به راحتی معادلات کشوری و شاهنشاهی به هم می ریخته است مثل فتوای علما در جنگهای ایران و روس، فتوای میرزا مسیح مجتهد (که منجر به قتل لیاخوف روسی شد) در آزادی زنان گروگان گرفته شده توسط سربازان روسی، فتوای تحریم تنباکوی میرزای شیرازی و…بسیاری به اشتباه تبلیغ موجود را به گونه ای تبلیغ سنتی می پندارند در حالیکه شیوه تبلیغی حال حاضر در جامعه ما فقط بخشی از شیوه تبلیغی گذشتگان و علمای سلف ما را در بر دارد و آن هم بخش منبر و وعظ و خطابه آن است. یعنی صرفا بخش نظری مسائل محل دقت قرار می گیرد در حالیکه تبلیغ سنتی دارای دو چهره نظری و عملی بوده است. اینکه چرا و چگونه تبلیغ سنتی به این شکل درآمده است، مجال دیگری را می طلبد.در زمان حاضر حضور روحانیت در بین مردم بسیار کمرنگ شده و با عقب نشینی مبلغین از فضای عمومی جامعه، رسانه های دیگر جای آن ها را گرفته است و بدین نحو، تأثیر گذاری اجتماعی مبلغین کمتر و کمتر می شود و اثر پذیری جامعه از دیگر رسانه ها بیشتر و بیشتر می شود که نتیجه آن در برخی از نمودهای اجتماعی جامعه به شدت مشهود است مثل تبلیغ ماه رمضان. در سال های نه چندان دور مردم، در ماه رمضان پس از خواندن نمازهای واجب در مسجد به دعا و نیایش می پرداختند و در ضمن موعظه وعاظ نیز رونق خوبی داشت ولکن در دهه اخیر و با توجه به رشد روز افزون فضای رسانه ای و در عین حال عقب ماندن تکنولوژیکال روحانیت از رسانه، فضای مطلوب از مسجدها و حسینیه ها رخت بربسته و به رسانه قدرتمندی چون تلویزیون قید خورده است در این شرایط، منبرها و مراسم ماه رمضان با توجه به برنامه های موجود در رسانه هماهنگ می_شود.روش تحقیق موجود در تبلیغ سنتی را می_توان روش تحقیق تجمیعی نامید که متناسب با هر موضوع از روش های متفاوتی استفاده می کردند. در این نوع تبلیغ، استفاده از مدل های مختلف روش تحقیق با توجه به گردآوری موضوعات مختلفی که یک مبلغ با آن درگیر است و به تناسب از روش تحقیق هایی مانند کتابخانه_ای، موردی مصاحبه، میدانی و … استفاده می کند که نقش روش تحقیق کتابخانه ای در این روش به صورت مبنایی بسیار کمرنگ می باشد – بخلاف روش تحقیق در تبلیغ موجود که روش تحقیق کتابخانه ای در آن نقش اصلی را دارد – تفاوت اصلی میان روش تبلیغ سنتی و روش تبلیغ حال حاضر استفاده هم زمان از چند روش تحقیق برای دستیابی به راه حل مشکلات اجتماعی می_باشد مثلا در تبلیغ موجود، وقتی مشکلی اجتماعی و یا فردی بوجود می آید و برای راه حل آن به مبلغ رجوع می شود، وی در کتب خود و با توجه به مبانی علمی خود که از کتابخانه به دست آورده به دنبال راه حل می باشد که قطعا این راه حل کتابخانه ای صرفا مرهمی زبانی برای مشکل است ولی درک مشکل زمانی به صورت تام انجام می گیرد که مبلغ خود را در ورطه انداخته و با آن دست و پنجه نرم کند که در این صورت مردم مبلغ را به عنوان عضد خویش می پندارند و همیشه پشتیبان وی خواهند بود کما اینکه این امر در اردوهای جهادی مشهود است.
اما تمایز روش تحقیق تجمیعی و روش تحقیق کتابخانه ای در وجود راه حل های متفاوت برای یک مشکل است که اگر یک راه حل پاسخ گو نبود به راحتی می توان از راه دیگری وارد شد و در ثانی این رفت و برگشت موجب ارتقاء داده ها و روش های تحقیقی تبلیغی می شود. در روش تحقیق تبلیغ سنتی یک مبلغ با کوله باری از تحقیقات کتابخانه ای پا به عرصه تبلیغ می_گذاشت و از تحقیقات کتابخانه ای به عنوان پایه ی پیمایش عینی خود استفاده می کرد که در این پیمایش، داده های به دست آمده از عینیت دائما در حال رفت و برگشت با مفاهیم به دست آمده از روش تحقیق کتابخانه ای بوده که این آمد و شدها موجب می شد که هم روش های تحقیق مورد استفاده بیشتر باشد هم راه کارهای به دست آمده ارتقاء یابد و متناسب با شرایط زمانی و محیطی کارآمدترگردد.اثر روش تحقیق تجمیعی، حضور بالاشاعه دین در عرصه دنیا بوده که بازوی اجرایی ولی فقیه یا حاکم شرع زمان می باشد. روش تحقیق تجمیعی به علت درگیری ای که با روش تحقیق میدانی دارد با ورود در یک جریان اجتماعی به سرعت از خود تحرک متناسب را نشان داده و موضع گیری عینی می نماید و در صورت استفاده صحیح از روش تحقیق تجمیعی تبلیغ، جریان ساز شده ، تبلیغات و مدیریت اجتماعی جریان مقابل را تحت تأثیر و در موضع انفعال قرار خواهد داد برای همین است که می تواند بازوی ولی زمان بوده و به روز شدن احکام اسلامی را در پی داشته باشد.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۱ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۵:۴۳ ق.ظ
