ادبیات سرزمینی دربردارنده پیشینه و قدمت جامعه
مریم همتی
گروه فرهنگی: زبان و ادبیات هر سرزمینی دربردارنده پیشینه و قدمت یک جامعه است. به همین منظور حفظ و گسترش این مقوله می بایست در زمره مهم ترین دغدغه های متولیان امر قرار گیرد زیرا بی توجهی به جایگاه زبان فارسی و هجوم واژه های بیگانه، سبب گسست و ضعف در بنیان این میراث کهن خواهد شد.
زبان و ادبیات از جمله گنجینه های ارزشمند ملت ها است که بایستی برای حفظ و پاسداری از این سرمایه های گرانبها تلاش کرد و در مسیر رشد و بالندگی آن گام برداشت. در این میان زبان فارسی؛ زبانی رسا، غنی و زیبا محسوب می شود که نماد هویت ملی و پیوند دهنده نسل های گوناگون این سرزمین است. هنگامی که ایرانیان با کشورهای اروپایی و آسیایی روابط خود را گسترش دادند، واژگان و ادبیات سرزمین های گوناگون نیز به زبان فارسی راه یافت، به همین دلیل نیاز به نهادی برای رسیدگی به غنای این مهم بیش از هر زمانی احساس شد تا آنکه برای نخستین بار در ۱۳۰۳ خورشیدی، انجمنی به منظور رسیدگی به وضعیت واژگان نوظهور در رسته ها و امور نظامی با تلاش نمایندگان وزارتخانه های جنگ، معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه شکل گرفت.
ورود بی شمار واژه های عربی به زبان فارسی در سالیان بعد سبب نگرانی اهالی فرهنگ شد و این امر زمینه های شکل گیری سازمان فرهنگستان را فراهم ساخت و در نهایت این نهاد در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۱۴ خورشیدی آغار به کار کرد که پس از مدتی با رکود در زمینه جایگزینی واژگان فارسی و خلاصه نویسی روبرو شد تا آن که دولت وقت در ۱۳۳۳ خورشیدی آن را تعطیل کرد. نیاز به وجود فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی دگربار در ۱۳۴۷ خورشیدی زمینه های ایجاد فرهنگستان زبان ایران مشهور به فرهنگستان دوم را شکل داد که هدف آن برقراری گروه آموزشی زبان شناسی در برابر هجوم واژه های بیگانه بود.
سرانجام در ۱۳۶۰ خورشیدی با ادغام ۱۱ مرکز و سازمان تحقیقاتی که فرهنگستان دوم نیز جزو آن ها بود، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی بنیان نهاده شد و فرهنگستان سوم بر پایه مصوبه مجلس شورای اسلامی، با هدف قانون استفاده نکردن از واژگان بیگانه در دوم مرداد ۱۳۶۹خورشیدی پایه گذاری شد. حفظ و اصالت زبان فارسی به عنوان یکی از ارکان هویت ملی ایران و زبان دوم عالم اسلام و حامل معارف و فرهنگ اسلامی، پروردن زبانی مهذب و رسا برای بیان اندیشه های علمی و ادبی و ایجاد انس با معارف تاریخی، رواج زبان و ادب فارسی و گسترش حوزه و قلمرو آن در داخل و خارج کشور و … از جمله هدف های فرهنگستان زبان و ادب فارسی به شمار می روند. رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی را شورای فرهنگستان از میان اعضای خود برای چهار سال انتخاب می کند که باید به تایید رییس جمهوری برسد.
ذوالفقاری حسن ذوالفقاری» مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و رییس مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه شکل گفتاری واژه‌ها با نوشتار آنها تفاوت دارد، گفت: زبان برای خود معیار و قواعدی دارد و فرهنگستان زبان و ادب فارسی این معیارها را به صورت مدون تنظیم و ارایه می کند. واژگان فارسی نیز همانند دیگر زبان های دنیا رشد کرده و به طور تقریبی ۲ برابر شده که اینها بر پایه نیاز زبان به وجود آمده و نشانه تغییر و تحول آن است.
اینها باید دقیق و حساب شده و برپایه قاعده زبانی پیش برود و اهل فن بایستی این مسایل را پیگیری کند. مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان، رعایت درست نویسی در کتاب ها را نیز بسیار ضروری دانست و خاطر نشان کرد: متاسفانه در سال های اخیر با توجه به اینکه فرهنگستان پیشنهادهایی برای درست نویسی ارایه داده است اما همچنان قواعد و قوانین آن رعایت نمی شود.
نویسنده‌ها، نخبگان، شاعران، فیلم سازان و مترجمان بیشترین نقش را در گسترش زبان دارند زیرا به نوعی گسترش زبان و واژگان به وسیله آنان صورت می پذیرد. روزنامه های کثیرالانتشار که مخاطبان بسیاری دارد با رعایت درست‌نویسی می توانند این مهم را ترویج دهند و تأثیرگذار باشند؛ برعکس با نگارش نامناسب بر مخاطبان اثر سوء خواهند گذاشت.
همچنین باید افرادی که پایگاه مجازی دارند نسبت به زبان فارسی حساسیت نشان دهند و اشتباه های افراد را بیان کنند. وی با بیان اینکه نوشتن مطالب باید با زبان سازگار باشد، اظهار داشت: نوشتن مطالب باید با زبان سازگاری داشته باشد که موارد مکتوب به چند دسته تقسیم می شود؛ بخشی از آنها اداری هستند و در اداره ها کاربرد دارند، دسته ای دیگر روزنامه ها به شمار می روند که در فضای حقیقی قرار دارند، برخی در فضای مجازی فعالیت می کنند و بخشی به صورت کتاب های علمی آموزشی و کتاب هایی به طور عام منتشر می شوند، البته هرکدام از اینها زبان و معیار امروزی آن را نمایندگی می کنند که از مشکل هایی نیز برخوردار هستند و از نظر اصول خط فارسی نیز یکدست نیستند. برخی کلمه ها را به صورت منفصل و برخی متصل می‌نویسند، نیم‌فاصله و فاصله‌ها را رعایت نمی‌کنند و در موارد تایپی علایم زیر و بالای خط مانند کسره، فتحه و تنوین را رعایت نمی کنند. این استاد دانشگاه با بیان اینکه نوشته‌های علمی -آموزشی به۲ حوزه علوم انسانی و غیرعلوم انسانی تقسیم می‌شود، اظهار داشت: وضعیت نوشتار در علوم انسانی به مراتب بهتر است زیرا با ترجمه سر وکار ندارند. مترجمان به طور معمول در نوشتار متن های علمی و فنی دارای اصطلاحات تخصصی با مشکل روبرو هستند و این موضوع در مجله های علمی- پژوهشی آمار بالایی دارد. همچنین در فرهنگستان نهادی وجود دارد که وظیفه برقراری انضباط نوشتار را بر عهده دارد، همچنین قوانین و کتاب‌ها و وبگاهی در این زمینه موجود است که در دسترس عموم قرار دارد.
البته هیچ‌کدام از گروه‌های یادشده خود را موظف به رعایت مصوبات فرهنگستان نمی‌دانند و در واقع فرهنگ استفاده از قوانین وجود ندارد. وی درباره درست نویسی در رسانه‌ها یادآور شد: رسانه‌ها مشکل های خاصی دارند. این ابزار به دلیل سرعت عمل به کم‌دقتی دچار هستند و اشتباه های فراوانی در این زمینه انجام می دهند. شاید متن‌های دیگر را یک بار پیش از انتشار بخوانند اما در روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها به طور معمول متن خوانده نمی‌شود.
رسانه‌ها بیشتر عامیانه می‌نویسند و استدلال می‌آورند که زبان خود را به بیان مردم نزدیک‌تر می‌کنند، در حالی که نزدیک شدن به زبان مردم با عامیانه‌نویسی تفاوت دارد. در رسانه‌ها یک‌دستی رسم‌الخط فارسی دیده نمی‌شود و انضباطی وجود ندارند و انواع نگارش را می توان دید. تنها قانون برای زبان فارسی منع کاربرد واژگان بیگانه به شمار می رود که مصوبه مجلس شورای اسلامی است و قانون دیگری در زمینه درست‌نویسی نیست. ذوالفقاری با اشاره آسیب‌هایی که با درست ننوشتن به زبان فارسی وارد می‌شود، بیان کرد: زبان موجود زنده‌ای است و نمی توان گفت که نباید تغییر کند و به شکل ۳۰۰ سال گذشته خود باشد. به طور طبیعی زبان تغییرهایی دارد که اگر به مرور زمان و زیر نظر فرهیختگان، اهل فن و با آگاهی حاصل شود، تحول هایی منطقی خواهد بود اما اگر به سرعت و از طرف مردم عامی اعمال شود می تواند آسیب‌زا باشد.
با ورود واژه های بیگانه در زبان فارسی دیگر نمی شود معنای جمله ها را به خوبی درک کرد که البته تحول های محسوس میان زبان ها در کشورهای مختلف امری طبیعی به شمار می رود. مدیر گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان درباره عملکرد فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ترویج درست‌نویسی، گفت: این نهاد به اندازه توان خود در این زمینه فعالیت می‌کند اما محدودیت‌هایی نیز دارد و نمی‌توان انتظار داشت که تمامی واژه‌های فرهنگستان به کار رود و همه مسوولیت‌ها به عهده آن باشد زیرا از نظر قانونی توان کمتری دارد. فرهنگستان نمی‌تواند افراد را به استفاده از واژگان مجبور کند؛ تنها می‌تواند واژه‌هایی را پیشنهاد دهد و مردم را به لحاظ فرهنگی آگاه کند که درست‌نویسی چه ویژگی ها و نتیجه هایی دارد.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۰۳ مرداد ۱۳۹۶ ساعت ۷:۴۷ ق.ظ
