تنوع قوميتي؛ شاه کليد توسعه آذربايجان‌غربي
مهين غريب بيدادرس
گروه گزارش: تنوع قوميتي، نه تهديد بلکه فرصت و ويژگي ممتاز آذربايجان‌غربي است که مي‌تواند افق روشني براي آينده اين استان زرخيز ترسيم کرده و توسعه آن را رقم بزند. تعدد اقوام و اديان، آداب و رسوم مختلف، گويش‌هاي متنوع، آثار تاريخي گوناگون، پوشش‌هاي متنوع و فرهنگ‌هاي مختلف در آذربايجان‌غربي هرکدام به تنهايي ظرفيت بي نظيري است که اگر در يک کشوري با صنعت توريستي توسعه يافته بود، قطع يقين يکي از قطب‌هاي گردشگري جهان محسوب مي‌شد؛ ظرفيتي که در آذربايجان‌غربي مي‌تواند آينده‌اي زيبا براي منطقه رقم بزند، اما مورد غفلت واقع شده است.
آنچه آذربايجان‌غربي در قالب تنوع قوميتي در خود جاي داده در کمتر منطقه‌اي از ايران و جهان مي‌توان ديد و همچون الماسي بي نظير به حال خود رها شده است.
مساجد و اماکن مذهبي کم نظير بسيار، کليساهاي تاريخي، گويش‌ها و لهجه‌هاي مختلف، اماکن تاريخي گوناگون، غذاهاي متنوع، ادبيات و فولکور بي نظير، آداب و رسوم متفاوت و فرهنگ‌هاي محلي که تبلور يکدلي و يکپارچگي است، همه و همه روايتگر تنوع قوميتي و فرهنگي ديار رنگين کمان اقوام و اديان است.
هر کدام از اين ظرفيت‌ها، آداب و رسوم و اماکن تاريخي و گويش‌ها جلوه زيبايي از فرهنگ و تمدن بي‌بديل اين ديار را به تصوير مي‌کشد و هر گردشگر و توريستي را ساعت‌ها محو زيبايي و اصالت خود مي‌کند.
کافي است گردشگري آواز کردي بشنود، مولودي خواني را ببيند، گوش به نواي ساز عاشيق‌ها بسپارد و سر سفره غذاهاي رنگارنگ اقوام بنشيند؛ بي‌شک وقتي به وطن خود باز مي‌گردد کوله باري از فرهنگ غني ديار اقوام و اديان را با خود خواهد داشت و قطع يقين همان زيباترين سوغاتي اين منطقه به هموطنانش خواهد بود.
وجود بناهاي تاريخي اقوام مختلف که نامشان در فهرست جهاني يونسکو جاي گرفته و حتي گردشگران دورترين نقطه دنيا با آن آشنا هستند، پتانسيل ديگري است که مي‌تواند به توسعه استان کمک کند.
اما تنوع قوميتي اين ديار گاهي در غبار بي‌مهري گم شده، گاهي مورد بي‌تفاوتي قرار گرفته و زماني هم به دليل عدم آگاهي از مزيت‌هاي چند قوميتي و تاثير آن در بسياري از حوزه‌هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي، رشد و توسعه استان به فراموشي سپرده شده و يا نگاه دقيقي به آن نشده است.
دياري که عنوان زيباي »رنگين کمان اقوام و اديان« را يدک مي‌کشد و چه بسا در ايران و حتي دنيا شناخته شده، در شناساندن ثروت عظيم »تنوع قوميتي« اندکي و يا بيشتر سهل انگاري کرده و فرصت‌هاي زيادي را از دست داده؛ فرصت‌هايي که مي‌توانست بستر پيشرفت و توسعه را براي استان فراهم کرده و گامي بلند براي ترقي بردارد.
بي‌تفاوتي و تحليل‌هاي نادرست، سال‌هاي سال بر تنوع قوميتي آذربايجان غربي سايه افکنده و اجازه نداده اين استان از داشته ارزشمند خود بهره‌مند و بسياري از گره‌هاي موجود در جامعه را بگشايد.
نگاه تک بعدي به تنوع قوميتي آذربايجان‌غربي آدرس غلطي به افکار عمومي داده و بستري فراهم کرده تا اين ثروت ارزشمند نه تنها هرگز فرصت رشد و بالندگي نداشته باشد بلکه به دستاويزي براي بدخواهان ملت ايران تبديل شود تا از دل هر فرصتي براي توسعه اين استان، بحران سازي کنند.
تنوع قوميتي جلوه يکپارچگي و وحدت عمومي
دکتراي جامعه شناسي توسعه اجتماعي در همين ارتباط مي‌گويد که يکي از ويژگي‌هاي اصلي آذربايجان‌غربي در منظر نخست، اقوام و مذاهب مختلفي است که صدها سال است در کنار هم با آرامش و مودت زندگي مي‌کنند؛ اين همزيستي باعث شده استان به مثابه تابلويي رنگارنگ از اين پيوستگي جلوه کند، همچنين مُشتي باشد به نمونه از خروار يکپارچگي ملت بزرگ ايران که با اين تنوع زيبا و پر نقش، در طول تاريخ پر فراز و نشيب فلات تمدن پرور ايران درخشيده‌اند.
محمد صادق فتح الهي توضيح مي‌دهد که در ادواري از تاريخ کشمکش‌هايي توسط بيگانگان طراحي شده که عمدتا از جانب دولت تزاري روس يا دولت عثماني يا استعمار انگليس و در سال‌هاي اخير توسط آمريکايي‌ها، صهيونيست‌ها و ايادي ايشان واقع شد و متاسفانه به غلط برچسب درگيري و تعارض ميان اقوام بر آنان زدند و صد افسوس تحصيلکردگان ناآشنا به واقعيت‌هاي تاريخي، فرهنگي و سياسي ميدان‌دار اين باورهاي غلط و ساختگي استعماري شدند.
چند قوميتي بودن و وجود مذاهب مختلف نه تنها تهديدي براي استان و کشور نيست بلکه برعکس فرصتي است براي نمايش قابليت تمدني که همانا جلوه يکپارچگي و وحدت عمومي است.
اتفاقا در آذربايجان غربي، مردم آذري شيعه اثني عشري در کنار کُرد اهل سنت شافعي (نزديکترين ديدگاه فقه اهل سنت به مکتب شيعي) در جوار اقليت مسيحي آشوري (که خود را از ايرانيان اصيل و وطن پرست مي‌دانند) و مسيحيان ارامنه زندگي مي‌کنند و نسل امروز با تجربه اندوختن از وقايع يکصد و اندي سال اخير، ريشه‌هاي توطئه و تحريکات بيگانگان را شناخته و متوجه اهميت امنيت و يکپارچگي هستند و اين فهم ژرف در وجدان عمومي جامعه استاني عميقا ريشه دوانده است.
آداب و رسوم متنوع استان عرصه مناسبي براي پژوهشگران
آداب و گويش‌هاي متنوع در فضاي فرهنگي استان موجب تنوع و زيبايي درخوراک و پوشش و گويش و سنن شده و عرصه مناسبي براي پژوهشگران و اهل انديشه و فرهنگ است تا با مطالعات مردم شناختي و زبان شناسي و فرهنگ پژوهي، نادانسته‌هاي خود را در باب ريشه‌هاي تمدني اين آداب و رسوم و خرده فرهنگ ها در حوزه تمدني فلات ايران بازشناسي نمايند.
علاوه بر ظرفيت بالاي پژوهشي، مي‌توان به جاذبه گردشگري خاصه بوم گردي استان اشاره کرد، چنان که هرکس در استان از شمال تا جنوب و جنوب شرق گشت وگذاري کند، مي‌تواند نمادهايي از گذشته تاريخي اديان ابراهيمي تا پيدايش دين زرتشت را پيش روي خود ببيند و چنين ظرفيتي در کمتر منطقه‌اي از جهان قابل مشاهده است و دقيقا به همين علت آذربايجان‌غربي، عنوان ديار رنگين کمان‌ها به خود گرفته است.
ضمن اينکه اين مردم دلير و شجاع در طول دهه‌هاي اخير نشان داده‌اند در عين تفاوت‌ها و تنوعات ظاهري، ذره‌اي بر سر دفاع از مام ميهن اختلاف ندارند و مزار شهداي ما گواه اين يکدلي و يکپارچگي آذري شيعه و کرد سُني، آشوري و ارمني است که خون‌هاي پاکشان بهم درآميخته و درخت ريشه دار وطن را آبياري کرده و اين سرمايه و اندوخته‌اي ارزشمند است که وجدان عمومي جامعه بخوبي آن را پاسداشته و مي‌دارد.
وجود اماکن مذهبي اعم از کليسا و مسجد و کنيسه هم نشانه‌هايي بر قابليت همزيستي تمدني مردم فلات ايران است.تنوع قوميتي و زندگي مسالمت آميز مردم استان آموزه و تجربه‌اي سترگ براي ساير استان‌هاي کشور عزيزمان ايران است تا اين يکپارچگي را ارجي درخور بنهند و نهايتا گوشزدي است براي دشمنان و دسيسه چينان آنسوي مرزهاست؛ زيرا آذربايجان در طول تاريخ هميشه کنام شيراني شرزه بوده که به روبه صفتان درس‌هايي فراموش نشدني داده است.
غفلت از تنوع قوميتي درحوزه هاي مختلف
طبعا افراد فراواني در مسووليت‌هاي ديني، سياسي و اجتماعي به اين قابليت‌ها واقف بوده‌اند و هستند؛ نمونه آن مرحوم حجت الاسلام و المسلمين غلامرضا حسني که با گردهم آوردن برادران شيعه و سُني (عشاير غيور منطقه و سران دلاور ايشان) و حتي دعوت از مسيحيان براي ارتقاي امنيت استان تلاش‌هاي به ياد ماندني داشت؛ يا حجت الاسلام والمسلمين سيد مهدي قريشي نماينده ولي فقيه در استان که يک نگاه پدرانه به اقوام و اديان دارد و توانسته حلقه اتحاد بين نخبگان شيعه و سني، کرد و ترک را تقويت کرده و زمينه ارتقاء امنيت اين خطه از کشور را به خوبي فراهم کند؛ نمونه‌هاي فراوان ديگر مديريت عقلاني در امنيت استان امثال شهيد آقا مهدي باکري، شهيد مهدي اميني، شهيد بروجردي، شهيد کاوه، شهيد کاظمي و شهيدان امير لطفيان و شوشتري‌ها هستند.
اما واقعيت اين است که در گذشته برخي مديران غير بومي ناآشنا و يا حتي مديران بومي کار نيازموده باعث تقويت پنداره‌هاي غلط در اين عرصه شدند.
در هر صورت واقعيت‌هايي نظير تنوعات قومي و مذهبي هرگز نمي‌توانند از منظر افراد صالح و متعهد و متخصص دور بمانند و اگر غفلتي بوده نه از سوي حاکميت و نظام، بلکه ناشي از فهم ناقص و سطحي برخي مديران سياست‌باز منطقه‌اي اتفاق افتاده و ريشه در وجدان عمومي جامعه ندارد.
واقعيت اين است که تاکنون توجه به اين قابليت بيشتر در حوزه امنيت اتفاق افتاده و اين مزيت در حوزه اقتصاد، توسعه اقتصادي و پيشرفت استان و حتي مباحث مهمي چون تقريب مذاهب مورد غفلت جدي واقع و يا دچار رويکردي سطحي شده که نقش مديران کم تجربه و تک ساحت نگر در اين مقوله غيرقابل کتمان است و ضرورت دارد متوليان ملي و استاني با تلاش مضاعف در صدد جبران مافات برآيند.
يکي از ظرفيت‌هاي بالقوه استان در اين حوزه که قابليت رفع کاستي‌هاي سرمايه گذاري کلان را دارد، نقدينگي‌هايي است که در بهترين حالت راهي بازارهاي سرمايه در استان‌هاي مرکزي شده و در بدترين شکل هم متاسفانه گرفتار پديده مخرب فرار سرمايه شده اما در هر حال جامعه استاني از وجود آن محروم است.
در صورت باز تعريف زيست اجتماعي همراه با احترام اقوام، اين ثروت مي‌تواند در استان مستقر شود و چرخ‌هاي توسعه آذربايجان غربي را به پيش براند.
تنوع قوميتي عامل رونق گردشگري استان
ظرفيت پيدا و پنهان ديگر استان که کمابيش در اين خصوص سخن گفته شده و برنامه‌هايي نيز براي آن طراحي شده، موضوع گردشگري است که مي‌تواند در ترکيب با بوم‌گردي؛ آذربايجان غربي را به يکي از استان‌هاي مهم و تاثيرگذار در حوزه گردشگري داخلي و خارجي تبديل کند.
ظرفيت قابل توجه ديگر، دانشگاه‌هاي با سابقه وبرخوردار از اساتيد مجرب بومي اعم از آذري و کرد است که مي‌تواند استان را به کانون توجه علاقمندان به تحصيل در نزد جوانان کشورهاي همسايه بدل کند.
استان با برخورداري از وجود پزشکان حاذق و ظرفيت سازي زير بنايي نظير بيمارستان بين المللي، اين قابليت را دارد که در حوزه گردشگري سلامت، خدمات زيادي به مراجعين کشورهاي همسايه ارائه دهد. غفلت از تنوع قوميتي، استان را دروازه ورود تهديد مي‌کند آذربايجان‌غربي به عنوان تنها استان هم مرز با کشور ترکيه در يک قدمي اتحاديه اروپا و يا همجواري با منطقه قفقاز و اوراسيا، با پشتوانه همدلي و وحدت اقوام و مذاهب و تنوعات فرهنگي در اين حوزه، مي‌تواند تبديل به سکوي پرتاب آرمان‌هاي اصيل انقلاب اسلامي بسوي مردم علاقمند منطقه و ساکنان جغرافياي تمدني ايران اسلامي قلمداد شود و بديهي است که عدم توجه و غفلت از اين ظرفيت، متقابلا مي‌تواند استان را به جاي سکوي پرتاب آرماني، به دروازه ورود تهديد در مصرف زدگي اقتصادي و قاچاق و ساير تهديدات امنيتي بدل کند امري که در گذشته نه چندان دور کمابيش تجربه شده است.
همدلي اقوام آذربايجان غربي در جنگ هشت ساله
پژوهشگر و محقق اروميه‌اي درباره تنوع قوميتي آذربايجان‌غربي مي‌گويد: آناني که امروز بر طبل تفرقه مي‌زنند و قصه تجزيه طلبي و نفاق را در گوش مردم اين دياز زمزمه مي‌کنند، بدانند و به ياد آورند که مردم آذربايجان‌غربي اعم از هر قوم و نژاد و دين و مذهب در جنگ تحميلي راهي ميدان جنگ شده و يک تن در جان ايران از اين خاک دفاع کردند.
اکبر محمد زادگان يادآور مي‌شود: شيعه و سني، آشوري و ارمني همه يکپارچه شدند و کسي نگفت من وظيفه‌اي ندارم و همه دوشادوش هم زيباترين حماسه را خلق کردند، چنانکه وجود شهداي بي شمار از همه اقوام و اديان گواه روشن براين مدعاست.
وي ادامه تاکيد مي‌کند: تفرقه افکنان به اين مهم توجه کنند در هشت سال جنگ تحميلي شهرها و مردم اين استان اعم از هر قوم و نژاد و مذهب مورد حمله دشمن قرار گرفته و آسيب‌هاي زيادي را متحمل شده و کودک و بزرگ به شهادت رسيدند.
محمد زادگان يادآور مي‌شود: تاريخ نشان داد که دشمن هنگام فرود بمب‌هاي خود به بر سر مردم بي دفاع، به قوميت آنها از جمله کرد و آشوري و ارمني، توجهي نکرد بلکه هدفش دشمني با ايران و قتل عام ايراني بود.
تنوع قوميتي زيبايي استان را مضاعف مي کند
مدرس مدارس علوم ديني اهل سنت آذربايجان‌غربي هم درباره استفاده از ظرفيت‌هاي اين استان مي‌گويد که تنوع قوميتي، زيبايي استان را مضاعف کرده و جلوه ديگري به آن مي بخشد.
ماموستا عبدالرحمن محمدپور اضافه مي‌کند: هرکدام از اقوام و اديان داراي آداب و رسوم مختلف هستند که با جمع شدن اين رسوم کنار هم ظرفيت بزرگي براي استان ايجاد مي‌شود.
وي همچنين به آيات قرآني اشاره و خاطرنشان مي‌کند: خداوند متعال فرمود ما انسان‌ها در گروه‌ها و قبايل مختلف خلق کرديم بنابراين متفاوت و مختلف بودن انسان‌ها نشانه عظمت پروردگار است و هر کس با هدف تحقير دست به اختلافات قوميتي بزند، رفتار او منافي فرمايش خداوند و قرآن است.
مدرس مدارس علوم ديني اهل سنت آذربايجان غربي ادامه تاکيد مي‌کند: همه ما در يک مملکت زندگي مي‌کنيم و اين خاک متعلق به همه ما و خانه مشترک کشور ماست و همه بايد در دفاع از آن يکدل و متحد باشيم؛ البته در برهه‌هاي مختلف تاريخي بويژه درجنگ تحميلي تمامي اقوام و اديان و مذاهب اين استان اتحاد خود را نشان داده و با يکدلي باعث سربلندي استان و کشور شدند.
ماموستا محمدپور يادآور مي‌شود: در طول ساليان متمادي همه اقوام و اديان زندگي توام با صميميتي داشته‌اند و اين زندگي همچنان ادامه خواهد داشت.
مدرس مدارس علوم ديني اهل سنت آذربايجان‌غربي اظهار مي‌کند: تنوع اقوام مختلف در استان و وجود بناهاي تاريخي مربوط به آنان، سالانه مي‌تواند گردشگران بي‌شماري را بسوي خود جلب کرده و رونق صنعت گردشگري استان را رقم و منجر به بهبود وضعيت معيشتي مردم شود.
ماموستا محمدپور اضافه مي‌کند: تنوع زبان و قوم براي استان فرصت است؛ فرصتي که سرمايه‌گذاري داخلي را موجب شده و باعث حضور سرمايه گذاران در استان مي‌شود.
طراحان»پان‌ها« ستون پنجم دشمن هستند
مدرس مدارس علوم ديني اهل سنت آذربايجان‌غربي ادامه مي‌دهد: طراحان »پان ترکسيم و پان کرديسم« و انواع پان ها در خارج از مرزها هستند و به عبارتي آنان ستون پنجم دشمن محسوب مي‌شوند.
وي با بيان اينکه هيچ قومي اين حق را ندارد که تفکرات وحدت شکن را در جامعه نشر دهد، مي‌گويد: چه ايرادي دارد در يک خيابان هم مدرسه اهل تشيع و هم اهل تسنن و کانون‌هاي فرهنگي براي هموطنان آشوري و ارمني باشد؛ اين ظرفيت در نظام مقدس جمهوري اسلامي وجود دارد.
ماموستا محمد پور ادامه مي‌دهد: نه ترک، نه کرد و نه عرب و لر هرگز اجازه نخواهند داد لطمه‌اي به اين سرزمين وارد شود و مقابله تمامي بدخواهان ملت ايران و سم پاشي‌ها براي تفرقه افکني خواهند ايستاد.
به گزارش آراز اذربايجان به نقل از ايرنا آذربايجان غربي گنجينه عظيمي از آداب و رسوم، فرهنگ، آثار تاريخي، نيروي انساني توانمند، اماکن مذهبي اديان و اقوام مختلف و تاريخي کهن از ظرفيت تنوع قوميتي بي نظيري برخوردار است که اين ظرفيت مي‌تواند نقش بي نظيري در رشد و ترقي استان در حوزه‌هاي مختلف ايفا کند.
وجود اقوام کرد، ترک، ارمني و آشوري و حتي قوميت‌هاي ديگر هر کدام پتانسيل و ثروتي ارزشمند براي اين ديار هستند که مي‌توانند اين استان را از هر نظر پيشرفته تر از استان‌هاي ديگر کنند.
تاریخ: 1404/01/20 09:27 ق.ظ | دفعات بازدید: 1571