یادمان “مریم جهانگیری” نخستین شاعر ایرانی ضد صهیونیستی در ارومیه

فاطمه اسعدی
گروه فرهنگی: در کانون شعر حوزه هنری آذربایجان غربی و محفل ادبی هاتف همزمان با هفتاد و دومین سالروز وفات مریم جهانگیری شاعر ارومیه‌ای برگزار شد، آثار و زندگی این بانوی فقید و تاثیرگذار ارومیه، مورد بررسی قرار گرفت.
بر اساس همین گزارش، در این محفل که در کتابخانه مرکزی ارومیه به یاد مریم جهانگیری برپا شده بود، شاعران جوان ارومیه و اساتید پیشکسوت از جمله غلامرضا دانشفروز، غلامعلی کریمی، حیدر بابایی، میرجعفر بزرگ امین، احد افخمی نیا، علی رشتبر، نازیلا علیلو، روح‌الله قنبرپور، علی صلاحلو، فاطمه جهانگیری، علی امامی، حمید اکبری، باقر چراغی، میرحسین سعیدی، محمدتقی آقازاده، آرزو قلی‌نیا، پری عبادی، فاطمه اسعدی، فکریه سلامت، سید تیمور جامعی، ناصر قره‌باغی، خدیجه حسن‌پور، شیدا مرادیان، هنگامه قاسمی و .. با اجرا و مدیریت شاعر جوان محمدرضا قربانی؛ اشعار خود را در موضوعات آیینی، عاطفی، مقاومت، غزه، اجتماعی و طنز اجتماعی قرائت کردند.
در بخشی از این نشست ادبی، مصطفی قلیزاده علیار مسئول واحد آفرینش‌های ادبی حوزه هنری استان و دبیر محفل ادبی هاتف به بیان مختصری از زندگی مریم جهانگیری و معرفی اشعار این بانوی شاعر پرداخت.
وی گفت: بانوی شاعر معروف ارومیه‌ای “مریم جهانگیری” در سال۱۲۹۶ در خانواده فرهنگی حسین‌خان بیگلر‌ بیگی اُرموی، به دنیا آمد، بعد از تکمیل تحصیلاتش، وارد خدمات اداری و فرهنگی و آموزش و پرورش شد و مقدمات شعر و ادب را از پدر ادیب و شاعر خود حسین‌خان (رهی) آموخت و از بانوان روشنفکر اجتماعی و شاعر متعهد زمانش بود.
قلیزاده علیار افزود: اشعار مریم جهانگیری عموما به زبان فارسی است و چند شعر محدود و خوب ترکی هم دارد، البته به لحاظ بدیعی گاه دارای غثّ و ثمین است، اما اشعار ارزشمند این بانوی شاعره ارومیه‌ای، به لحاظ موضوع و مفهوم در چهار محور مهم قابل توجه است: شعر اجتماعی، شعر عاطفی، شعر کودک و شعر مقاومت ملی و مقاومت فلسطین.
وی خاطرنشان ساخت: شعر مریم جهانگیری در‌ موضوع مقاومت در دو محور است اول مقاومت ملت ایران در جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط ارتش سرخ شوروی؛ که در این عرصه، شعر ترکی حماسی “قیزیل اردو” (ارتش سرخ) را سروده و در موضوع ادبیات پایداری ایران به زبان ترکی آذری، شعری بسیار شورانگیز در محکومیت اشغال ایران توسط ارتش سرخ شوروی و روس‌ها و نیز در هجو شرارت برخی اشرار منطقه‌ آذربایجان، شعری قابل تحسین و سرشار از روح مقاومت ملی ایرانی است.
دوم شعر فارسی “یادی از مسلمانان” که مریم جهانگیری این شعر را در جریان اشغال خاک فلسطین و غصب بیت المقدس توسط یهودیهای صهیونیست و تشکیل رژیم غاصب و تروریست اسرائیل در سال ۱۹۴۸ میلادی و ۱۳۲۷ شمسی، به حمایت از مسلمانان فلسطین و بیت المقدس و در هجو صهیونیست‌های اشغالگر سروده.
مصطفی قلیزاده علیار تاکید کرد: مریم جهانگیری ارومیه‌ای را می‌توان نخستین شاعر ایرانی حامی فلسطین و پیشگام شاعران ضد صهیونیستی در ایران دانست که ?? سال پیش علیه اسرائیل و به حمایت از فلسطین شعر سروده است.گفتنی است شادروان مریم جهانگیری در هفتم شهریور ۱۳۳۱ در ارومیه وفات کرد و در قبرستان قدیمی (آقا قبری) شهر به خاک سپرده شد. اشعار این بانوی فرهیخته و ادیب و شاعر و معلم را برادرش مرحوم “علاءالدین تکش” جمع‌آوری، تنظیم و در سال ۱۳۳۴ با مقدمه طولانی شامل زندگی و اشعار و علت مرگ وی، منتشر کرده است.
در اینجا بند سوم از شعر مریم جهانگیری اُرموی‌ (۱۲۹۵- ۱۳۳۱) با هم می‌خوانیم که در حدود سالهای ۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ در حمایت از فلسطین و در هجو اشغالگران صهیونیست سروده است:
به یاد مسلمانان بیت المقدس
“بند ۳″
مرا حیرت از کار این دهر بودی
که یاری به آن قوم جانی نمودی
همان ملت مردنی کز نحوست
به جایی نمی‌داشت حق ورودی
به بازار دلالها‌ در تکاپو
بسان سگان لقمه‌ها می‌ربودی
خلاصه، همان ننگ تاریخ عالم
که پشت فلک از جفایش خمودی
کنون خواهد از نو مسیحای دیگر
ز اسلام مصلوب سازد یهودی!
ز خون مسلمان به “بیت‌المقدس”
ز هر کوی جاری نموده است رودی
به این ماجرا خویش و بیگانه سوزد
گل و بلبل و شمع و پروانه سوزد!
منبع: اشعار مریم جهانگیری، ص ۳۲، ۳۳
مقدمه و تنظیم از: علاءالدین تکش (برادر مریم جهانگیری)
چاپ و نشر: ۱۳۳۴ ارومیه