رودوزی، هنرِ دمیدن روح هنر در دل پارچه‌ها
گروه فرهنگی:رودوزی به آن دسته از صنایع دستی گفته می‌شود که طی آن طرح‌ها و نقوش سنتی با ابزاری ساده نظیر سوزن، قلاب و … با بهره‌گیری از انواع نخ‌های رنگین یا فلزی و یا با افزودن اشیا تزئینی بر روی پارچه‌های بدون نقش به وجود می‌آید؛ در واقع پارچه، نقطه اشتراک همه آن‌هاست و دمیدن روح هنر در دل پارچه، رسالت هنرمند.
رودوزی‌های سنتی در صنایع دستی ایرانی از جمله هنرهایی است که شاید امروز برخی از آنها کمتر شناخته شده باشند؛ در واقع از وقتی که انسان با نخ آشنا شد تلاش کرد تا هنر و ذوقش را در دل پارچه‌ها، پوشاک و دیگر وسایلی که به پارچه نیازمندند، نفوذ دهد؛ در ایران نیز به عنوان مهد فرهنگ و هنر، این موضوع به وضوح پیداست و رودوزی از جمله نمونه‌های آن است که انواع مختلفی دارد.
رودوزی به آن دسته از صنایع دستی گفته می‌شود که طی آن طرح‌ها و نقوش سنتی با ابزاری ساده نظیر سوزن، قلاب و … با بهره‌گیری از انواع نخ‌های رنگین یا فلزی و یا با افزودن اشیا تزئینی بر روی پارچه‌های بدون نقش به وجود می‌آید؛ در واقع پارچه، نقطه اشتراک همه آن‌هاست و دمیدن روح هنر در دل پارچه، رسالت هنرمند آن.در ادامه به معرفی تعدادی از انواع رودوزی‌ها می‌پردازیم:
آجیده‌دوزی
آجیده دوزی یا پنبه دوزی نوعی از رودوزی‌های سنتی ایران است و ریشه عمیق‌تری در هنرهای سنتی ایران دارد؛ هرچند درباره سابقه این هنر اطلاعات دقیقی در دست نیست اما قدیمی‌ترین مدرک، مربوط به زمان هخامنشیان است به این علّت که قسمت زیرتسمه‌های زیر تیردان‌های عصر هخامنشی با یک لایه پارچه پنبه دوزی شده آستر داده می‌شود تا سنگینی وزن آن باعث آزار شانه حمل کننده نشود.از آن دوران به بعد نمونه‌های متعددی در حجاری‌های دوران اشکانی و ساسانی به چشم خورده و همچنین در دوره‌ی اسلامی تا زمان صفوی این دوخت از رواج نسبی برخوردار بوده که در این دوران و همچنین در زمان حکومت‌های افشاریه، زندیه و قاجاریه، هنرمندان آجیده دوز برای رویه‌ی پارچه قلمکار نقشی ریز انتخاب می‌کردند و آن را آجیده دوزی می‌کردند.از این دوخت برای تزئین رو لباس، لباس شب، کلاه، بقچه، سوزنی و وسایل آشپزخانه و غیره استفاده می‌شود؛ از نقوش رایج می‌توان به نقوش هندسی، گل و مرغ، گل و بته، بازو بندی، نقش‌های دایره و بیضی و لوزی و گلدانی اشاره کرد؛ البته آجیده دوزی از سوغاتی‌های مهم شهر کرمان به شمار می‌رود.
شرفه‌دوزی
شرفه دوزی یکی از انواع رودوزی‌های سنتی ایرانی است که همانند کمند دوزی به عنوان دوخت مکمل بعضی از رودوزی‌ها به کار برده می‌شود و از آن برای تزئین و زیبایی بیشتر لباس، سجاده، رومیزی، پرده و به طور کلی حاشیه‌ها استفاده می‌شود؛ »شرفه« در لغت به معنای کنگره قصر و عمارت و به طور خاص به معنای مثلث و مربع‌هایی است نزدیک به هم که بالای عمارت‌ها و قلعه‌ها نصب می‌گردد.نقوش رایج این دوخت بیشتر شامل گل دسته‌ها، خطوط اصلی صافی که طی آن حلقه‌هایی ایجاد می‌شود؛ همچنین دالبرهای متوالی که در تقاطع آنها سه حلقه به صورت گل در می‌آیند و گاه نیز به صورت دسته گل‌هایی از یک گلدسته بیرون می‌آید.؛ طرح‌ها گاهی ممکن است حاشیه بیرونی و گاهی حاشیه درونی باشند؛ در حاشیه بیرونی طرح از وسعت بیشتری برخوردار می‌باشد.
بخارا دوزی
بخارا دوزی یک نوع رودوزی است که هنرمندان با کار کردن بر روی پارچه‌های ساده به وسیله سوزن و نخ طرح‌های جذاب و رنگین پدید می‌آوردند؛ این صنعت از هنرهای دستی ایران زمین به شمار می‌رود که از شهر بخارا نشأت گرفته است و به همین دلیل با نام این شهر ترکیب شده است، این صنعت در دوره‌های تاریخی سلجوقیان، ایلخانی، تیموری و صفویه هم علاقه‌مندان بسیاری داشته است.
بر روی پارچه‌های بخارا دوزی، طرح‌های متنوع و زیادی اجرا می‌شود و تقریباً زمینه را کامل می‌پوشانند؛ به دلیل تنوع طرح‌ها، بخارا دوران نقش اولیه را به وسیله کاربن بر روی پارچه نقاشی می‌کنند؛ در زمان قدیم از گچ و براده ذغال برای نمایان کردن نقش استفاده می‌کردند که امروزه هم مورد استفاده بعضی افراد قرار می‌گیرد.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایمنا،طرح‌های بخارا دوزی، ملحفه، رو تختی، رو میزی، شال، رویه‌ی کرسی، پرده، لباس، کلاه، سجاده، رو بالشتی، رو طاقچه‌ای و پارچه‌های بسیاری را آراسته می‌سازد؛ همچنین در بخارا دوزی تابلوهای تزئینی زیبایی را هم طرح می‌کنند و همینطور پارچه‌های مزین شده به وسیله بخارا دوزی قسمت هنری چند موزه خارجی مانند موزه ارمیتاژ، موزه پاریس، موزه بریتیش، موزیوم، مترو پولتین و موزه لوور را شکیل ساخته است.
Azarbaiijan.farhangi@gmail.com
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۴ مرداد ۱۴۰۳ ساعت ۱۰:۴۷ ق.ظ
