جشنواره فیلم فجر هم اسیر مُد است
گروه فرهنگی: یک کارشناس بینالمللی سینما میگوید، درخواست جشنوارههای سینمایی برای پریمیر (نمایش اول) فیلمها به یک مد تبدیل شده و گویی آمار بالاتر آن فضیلت است، حال آنکه با این سیاست غلط تماشاگران خود را از دیدن بهترین فیلمها محروم میکنند.
در چنین شرایطی باید پرسید آیا جشنواره فیلم فجر هم این درخواست را فضیلت میداند؟ چند روز پس از آنکه محمدمهدی طباطبایینژاد به عنوان دبیر سیونهمین دوره جشنواره فیلم فجر معرفی شد، در نشست خبری دبیر جشنواره پرسشی درباره امکان حضور فیلمهایی که در ماههای گذشته در جشنوارههای خارجی شرکت داشته و بسیاری از آنها موفق به کسب جایزه هم شدهاند، مطرح شد.
پاسخ سوال این بود که طبق آییننامه جشنواره، فقط فیلمهایی میتوانند فرم شرکت در جشنواره را پر کنند که اولین نمایش (پریمیر) آنها در فجر باشد.
این مسئله که البته سالهاست جزء قوانین جشنواره فجر است و برخی دورهها استثنا هم برای آن قائل شدهاند، فارغ از اینکه سبب میشود کدام فیلمها شانس حضور در جشنواره فجر و معرفی شدن به مخاطب ایرانی را از دست بدهند، از این منظر قابل تامل و بررسی است که برای یک جشنواره داخلی چرا باید چنین قانونی وجود داشته باشد؟
از آنجا که پرسوجوی ما از برخی فیلمسازهای شرکت کننده در رویدادهای خارجی نشان داد که آنها تمایل دارند فیلمشان در جشنواره فجر باشد، میسر بودن این خواسته را از دبیر جشنواره جویا شدیم و او هم پاسخ داد که موضوع در شورای سیاستگذاری جشنواره مطرح میشود. البته آخرین پیگیریهای ایسنا در هفته گذشته حاکی از این بود برخی از اعضای این شورا که از مدیران و سینماگرهایی همچون حسین انتظامی، سعید رجبی فروتن، علیرضا رضاداد، مجتبی فراورده و محمد مهدی عسگرپور به همراه دبیر تشکیل شده، با تغییر آییننامه یا استثنا قائل شدن مخالف هستند و عدهای هم موافق.
با این حال به نظر میرسد برای جشنواره ملی فجر باید آییننامهای در حد و اندازه همان تعریف شود تا واژههایی مثل »پریمیر« هم کارکرد خود را داشته باشند. در این باره محمد اطبایی – پخشکننده و کارشناس بینالمللی سینما – درباره تفسیری که از پریمیر در جشنواره فجر میشود و معنی کاربردی و دقیق این کلمه در جشنوارههای سینمایی دنیا توضیح داد: واژه پریمیر برای نخستین بار در سال ۱۸۸۹ از زبان فرانسه وارد زبان انگلیسی شد و مفهوم آن “نمایش اول” یک فیلم یا “اجرای اول” یک نمایش، اپرا یا کنسرت موسیقی از نظر زمانی و مکانی است. انواع پریمیر عبارتند از »پریمیر یا نمایش اول جهانی«، »پریمیر بینالمللی« که نمایش اول بینالمللی است و مفهوم آن این است که فیلمی در کشور محل تولید خود نمایشی داشته و پریمیر بینالمللی اولین نمایش خارج از کشور تولید کننده است. هر چند این مفهوم در حوزه جشنوارههای بینالمللی فیلم مفهوم دیگری هم دارد که به آن خواهیم پرداخت. »پریمیر قارهای« که مانند نمایش اول در قاره آسیا یا اروپا و یا آمریکای شمالی است، »پریمیر منطقهای« که به نمایش اول فیلم در یک منطقه خاص جغرافیایی برمیگردد که برای نمونه میتوان به پریمیر خاورمیانه، پریمیر بالکان، پریمیر اسکاندیناوی، پریمیر بنلوکس (هلند، بلژیک، لوگزامبورگ) اشاره داشت و »پریمیر ملی« که اولین نمایش فیلم در یک کشور است.
وی با طرح این دو سوال که »آیا شرط نمایش اول جهانی یک فیلم، امتیاز ویژه ای است؟ و آیا تمامی این ۱۵ جشنواره الف جهانی فیلمهای با پریمیر جهانی و بینالملل با کیفیتی را انتخاب می_کنند؟« ادامه داد: جالب است، بدانید که این بند پریمیر از مقررات فیاپف هم از طرف تمامی ۱۵ جشنواره الف جهانی رعایت نمیشود و جشنوارههایی مانند قاهره یا جشنواره فیلم هند در گوآ به نمایش فیلمهای پیشتر انتخاب شده در دیگر جشنوارههای الف هم میپردازند! همانطور که نگارنده در مطلبی دیگر ذکر کرده، فیاپف برای شماری از جشنوارههای فیلم یک عامل بازدارنده است! منظور اینکه جشنوارهها در شوق تایید فیاپف شدن، خود را در محدودیتهای بسیاری مانند زمان برگزاری جشنواره و پریمیر درگیر میکنند.
آیا جشنوارههایی مانند کارلووی واری مسکو، ورشو، تالین، شانگهای و توکیو و حتا لوکارنو و سن سباستین میتوانند بهترینهای سینما را در بخشهای مسابقه خود داشته باشند؟ تردید نکنید که احتمال آن کم خواهد بود، مگر سالی چند فیلم بسیار خوب در کل دنیا ساخته می_شود که تمامی این جشنوارهها از آن نصیبی ببرند. این پخشکننده بینالمللی سینما افزود: در صورتی که به واسطه قانون غیرعادلانه پریمیر این جشنوارهها تنها ملزم هستند فیلمهای هنوز به نمایش در نیامده و غالبا باکیفیت پایینتر را انتخاب کنند. کارگردانها، تهیهکنندهها و پخشکننده های بینالمللی ابتدا تمام تلاش خود را برای حضور در کن و پس از آن در ونیز، برلین تورنتو و سان دنس داشته و سپس به دیگر جشنوارهها امید خواهند داشت. پریمیر فیلمها به طور نسبی خود موید حرفهای یا غیر حرفهای بودن عرضه و پخش بینالمللی یک فیلم است. اطبایی اضافه کرد: نکته دیگر آنکه مدتی است که شماری از جشنوارهها عضویت خود را در فیاپف لغو کردهاند مانند آدلاید، بوگوتا، کودکان فرانکفورت، گنت، نروژ، سائوپولو، سالونیکا، والنسیا، ویسبادن و وروکلاو و این موج در حال اوج گرفتن است و جریان دیگری هم در میان پخش کنندههای بینالمللی برای مقابله با “پریمیر بازی” جشنوارهها جدی شده است. درخواست برای پریمیر فیلمها به یک مد تبدیل شده است و گویی آمار بالاتر پرمیرهای جهانی و بینالمللی فضیلتی برای این جشنوارههاست، حال آنکه با این سیاست غلط، تماشاگران خود را از دیدن بهترین فیلم محروم میکنند.
وی در تشریح این جریان در مهمترین رویداد سینمایی ایران گفت: اما جشنواره فیلم فجر از ابتدای راهاندازی خود ویترین سینمای ایران و فرصتی برای دیدن غالب تولیدات جدید سینمایی بود. فجر تا آنجا اهمیت یافت که فیلمهای جایزه گرفته به گونهای به الگوی ساختِ فیلمهای سال آینده تبدیل میشدند و عدم حضور در جشنواره فجر به مثابه عدم حضور در جدول اکران سال آینده سینمایی کشور بود. این قانون نانوشته پس از چند سال رنگ باخت و فیلمها الزامی برای نمایش اول خود در فجر ندیده و شماری راه اکران مستقیم را پیش گرفتند و شماری نمایش اول در جشنوارههای جهانی را. اما به هر حال حضور در فجر برای سینماگران بسیاری جذاب بود و توجه رسانهها، دریافت جوایز و بازخوردهای تماشاگران حرفهایتر سینما و دیگر سینماگران، فرصتی مغتنم.
او ادامه داد: در این سالها تنها فیلمهای جدید ایرانی انتخاب شده و فیلمهای به نمایش درآمده در جشنوارههای خارج از ایران در بخش جشنواره جشنوارهها حضور پیدا می کردند. قانون پریمیر همچنان برای سیاستگذاران فجر اهمیت داشت، اما پس از چندی فیلمهای به نمایش درآمده در جشنواره کودک اصفهان و حتی دو جشنواره بینالمللی دیگر در تهران، یعنی جشنوارههای فیلم کوتاه و جشنواره سینما حقیقت راه خود را برای حضور در جشنواره فجر باز کردند. قانون پریمیر در اینجا برای فیلمهای حضور یافته در جشنوارههای ایرانی رنگ باخت اما برای حضور فیلمهای ایرانی منتخب جشنوارههای جهانی تشدید و دیگر همان بخش جشنواره جشنوارهها هم از فجر حذف شد!
این تفسیر از پریمیر بیشتر به نگاه نه چندان مساعد مسئولان به حضورهای پیشافجر فیلمهای ایرانی در جشنوارههای بینالمللی و نیز در اولویت قرار دادن فیلمهایی بود که وفاداری خود را با حضور اول خود در فجر نشان میدادند. این روند به نفع سینمای ایران نبوده و نیست. اطمینان داشته باشید که هر کدام از فیلمهای جدید ایرانی حاضر در فجر چنانچه امکان نمایش در هر یک از رویدادهای معتبر جهانی را مییافتند، کوچکترین تردیدی در حضور اول جهانی خود در آن رویدادها نمیداشتند و از آن طرف هم غالب فیلمهای به نمایش درآمده در جشنوارههای فیلم خارج از ایران، مشتاق حضور در فجر و استفاده از این فرصت بوده و هستند.
وی گفت: حضور در جشنواره جهانی فیلم فجر به مفهوم از دست رفتن پرمیر جهانی و پرمیر بینالمللی یک فیلم ایرانی است. اینجا مفهوم پریمیر جهانی و بینالمللی برای دیگر جشنوارههای بین المللی فیلم معنی دیگری دارد. برای مثال یک فیلم هندی چنانچه نمایش اول جهانی خود را در جشنواره بینالمللی فیلم هند در گوآ داشته باشد، هر دو پریمیر جهانی و بینالمللی خود را از دست می دهد، اما اگر همان فیلم تنها در جشنواره فیلم »چنای« به نمایش درآید، پریمیر بینالمللی خود را حفظ کرده است. پس معیار اهمیت جایگاه آن جشنواره و نیز بخش مسابقه بینالملل آن است.
محمد اطبایی در پایان اظهار کرد: نتیجه آنکه جشنواره فیلم فجر چنانچه به پریمیر فیلمها اهمیت میدهد باید از نمایش و بهتر بگوییم بازنمایش فیلمهای انتخابی جشنوارههای کودک اصفهان، کوتاه تهران و سینما حقیقت خودداری کرده و فیلمهای هنوز به نمایش درنیامده در ایران، شامل همه فیلمهای ایرانی پیشتر حضور یافته در جشنواره های جهانی را مورد ملاحظه قرار دهد.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۱۱ دی ۱۳۹۹ ساعت ۱:۵۵ ب.ظ