ديل و توپلوم

 ايستر خبرلشمه‌ده ايسترسه دويغو و دوشونجه‌لرين مخاطبيميزه اؤتورولمه‌سينده ان ائتکيلي يول، ديلي ان گؤزل شکل‌ده قوللانماق‌دير‌. بو گئرچک، هاميميز طرفيندن بيلينمه‌سينه باخماياراق، تأسف‌له تورکجه‌ميز موضوعسوندا يئترينجه حساس داورانديغيميز سؤيلنه‌بيلمز. بونون باشيندا اؤز ديليميزي ان ياخشي شکل‌ده اؤيرنمه‌ييميز و اؤيرتمه ‌ييميزده‌کي اسکيک‌ليکلريميز گلمکده‌دير. انسانلاريميزدا بوگون تورکجه‌ سئوگيسي، آنا ديلي دويغوسو، ديل شعورو و دويارلي‌ليغي يئترينجه وار مي؟ بو سورغولارين ياخشي‌جا دوشونولمه‌سي، دواملي گؤز اؤنونده توتولماسي گرکير. توپلومون تمليني اولوشدوران و اونو ملّت حالينا گتيرن ان اؤنَملي‌ عنصرلردن بيري ده ديل‌دير. بوگون تورکيه’ده چئوره کيرلنمه‌سي هاوا کيرلنمه‌سي کيمي چئشيتلي کيرلنمه‌لرين آرا-سيرا بير ده »ديل کيرلنمه‌سي« واردير. ديل دويارلي‌ليغي و ديل شعورو باخيميندان گؤرولن اسکيکلر، تورکجه‌’نين گله‌جگي اوچون جدّي بير تهلکه‌دير. تبليغيميزده اؤرنکلرله بو موضوعلار اوزرينده دورولاجاقدير.
ديليميزين گونجل مسئله‌لري
ديلين داها چوخ آنلامي واردير. آنجاق بيزي ايلگي‌لنديرن، »انسانلارين دوشوندوکلريني و دويدوقلاريني بيلديرمک اوچون کلمه‌لرله و اشارت‌لرله ائتديگي آنلاشما، ديل« آنلامي‌دير. ديلين بو معناسيني داها چوخ ديلچي ديل‌بيليمجي، ادبيات‌چي، يازار فرقلي باخيش آچي‌لاري و بويوتلاري‌لا افاده ائتمه‌يه چاليشميشديلار: »ديل، انسانلار آراسيندا آنلاشماني ساغلايان طبيعي بير واسطه، اؤزونه مخصوص قانونلاري اولان و آنجاق بو قانونلار چرچيوه‌سينده گليشن جانلي بير وارليق، تملي بيلينمه‌ين زمانلاردا آتيلميش بير گيزلي آنلاشمالار سيستئمي، سسلردن هؤرولموش اجتماعي بير قوروم‌دور.ديل، انسانلارين مقصدلريني آنلاتماق اوچون قوللانديقلاري بير سسلي اشارت‌لر سيستئمي‌دير.ديل، بير آن‌دا دوشونه‌بيلمه‌يه‌جگيميز قدَر چوخ يؤنلو، دَييشيک آچي‌لاردان باخينجا باشقا-باشقا کيفيت‌لري گؤسترن، بعضي سِرّلريني بوگون ده چؤزه‌بيلمه‌ديگيميز سِحرلي بير وارليق‌دير. او ايستر انسان، ايستر توپلوم، ايسترسه انسان و توپلوم‌دان آيري دوشونوله‌ بيلمه‌يه‌جک اولان بيليم، صنعت، تئکنيک کيمي بوتون ساحه‌لرله ايلگيلي اولان، عيني زمان‌دا اونلاري اولوشدوران بير قوروم‌دورديل، فرده جمعيتين باغيشلاديغي ان بؤيوک ميراث و جهاز‌دير.ديل؛ دويغو، دوشونجه‌ و ايستکلرين، بير توپلوم‌دا سس و آنلام يؤنوندن اورتاق اولان اؤيه‌لر و قورال‌لاردان يارارلاناراق باشقالارينا اؤتورولمه‌لريني ساغلايان چوخ يؤنلو گليشميش بير سيستئم‌دير. ديل ساده‌جه کولتورو داشييان بير عنصر دگيل عيني زمان‌دا کولتورون اولوشماسيني ساغلايان قورولوشو و اولوشماسينداکي سِحر چؤزوله‌بيلمه‌ميش، اوکسيژئن کيمي گؤره‌بيلمه‌ديگيميز آنجاق اونسوز دا قوُرابيلمه‌ديگيميز بير وارليق‌دير. «
بوتون بو تانيملارين ايشيغيندا ديلين ان معيّن اؤزلليکلريني سيرالاساق؛ يوز ايل‌ديرلر انسانلارين آنلاشمالاريني ساغلايان علاقه‌نين ان تمل آراجي، سينيرلاري آشاراق بير انسان توپلولوغونو ملّت ائدن، چوخ يؤنلو سس قورولوشو اولان اشارت‌لر سيستئمي‌دير. ايستر سؤزلو افاده‌‌ده اولسون ايستر يازيلي افاده‌ده اولسون مقصديميزي ديل‌له افاده ائديريک. بير ديلي اؤيرنمک، او ديلي ائتکيلي بير شکل‌ده قوللانماق و بيلگي‌لري يئني‌دن قوُرماق اوچون او ديلين اوخوما، يازما، دينلمه، دانيشما و ديل‌بيلگي‌سي ساحه‌لرينده باشاري‌لي اولماق گرکلي‌دير. بير انسانين ان ائتکيلي قوللانديغي ديل آنا ديلي‌دير.ديل، انسانلار آراسيندا آنلاشماني ساغلايان بير واسطه‌دير. دولاييسي‌لا ديل، بيرليکده ياشامانين بير سونوجودور، گرکي‌دير. ايستر خبرلشمه‌ده ايسترسه دويغو و دوشونجه‌لرين مخاطيميزه اؤتورولمه‌سينده ان ائتکيلي يول، ديلي ان گؤزل شکل‌ده قوللانماق‌دير‌. بو گئرچک، هاميميز طرفيندن بيلينمه‌سينه باخماياراق، تأسف‌له تورکجه‌ميز موضوعسوندا يئترينجه حساس داورانديغيميز سؤيلنه‌بيلمز. بونون باشيندا اؤز ديليميزي ان ياخشي شکل‌ده اؤيرنه‌بيلمه‌ييميز و اؤيرده‌بيلمه‌ييميزده‌کي اسکيک‌ليکلريميز گلمکده‌دير.
يحيي کمال’ين »تورکجه‌ آغزيمدا آنامين سودودور.« دئيه‌رک يوکسلتديگي، »فاضل حوسنو داغلارجا«نين ايسه »تورکجه‌م منيم سس بايراغيم.« دئيه‌رک هم يوکسلتديگي هم ده مقدس حالا گتيرديگي ديليميزه گرکلي قايغي‌ني گؤستريريک‌مي؟ عجبا بوگون انسانلاريميزدا تورکجه‌ سئوگي‌سي، آنا ديلي دويغوسو، ديل شعورو و دويارلي‌ليغي يئترينجه وار مي؟ بو سورغولارين ياخشي‌جا دوشونولمه‌سي و بونلارا چاره تاپيلماسي ضروري‌دير. توپلومون تمليني اولوشدوران و اونو ملّت حالينا گتيرن ان اؤنَملي‌ عنصرلردن بيري ده ديل‌دير. بوگون تورکيه’ده چئوره کيرلنمه‌‌سي، هاوا کيرلنمه‌‌سي کيمي چئشيتلي کيرلنمه‌لرين آرا-سيرا بير ده »ديل کيرلنمه‌‌سي« واردير. ديل دويارلي‌ليغي و ديل شعورو باخيميندان گؤرولن اسکيک‌ليکلر تورکجه’نين گله‌جگي اوچون جدّي بير تهلکه‌دير. گونوموزده تورکجه‌ ايله ايلگيلي باشليجا سورونلاري بئله سيرالايابيلريک: 1. ديل شعورونون يوخلوغو، 2. يانليش قوللانيملار، 3. يابانجي کلمه‌ جوشقوسو، 4. کلمه‌-تئرمين تؤرتمه‌ده‌کي يئترسيزليک، 5. يابانجي ديل اؤيرتيمي ايله يابانجي ديل‌ده اؤيرتيمين قاريشديريلماسي و 6. تورکجه‌ اؤيرتيمينده‌کي قايغي‌سيزليق.
1.ديل شعورونون يوخلوغو
بير ملّتي آياقدا توتان دَيَرلر »ديل، دين، تاريخ‌ عُرف و عادتلر«دير. بونلاردان بيري ضرر گؤره‌جک، پوزولاجاق اولورسا او ملّتين کولتورو خاصيتي و غرورو زده‌له‌نير. هله ديليني ايتيرن بير ملّت وچون آرتيق ياشاماق و دوام حقي گؤزله‌مک ممکن دگيل‌دير. بير مملکتين کوره‌ييني يئره گتيرمک اوچون اوردوسونو پوزماقدان تورپاقلاريني اشغال ائتمکدن ده داها ائتکيلي يؤنتَم، ديليني و ايمانيني تخريب ائتمک، پوزماق يوخ ائتمه‌يه چاليشماق‌دير‌. ديل بير ملّتين هم قيليجي هم قالخاني‌دير. دولاييسي‌لا ديليميزي دوزلتمک، اونا صاحب چيخماق بير وطن بورجودور. بو شعورلا يئتيشديريلمه‌ين اوشاقلاريميزدا ديل شعورونون اولماسيني گؤزله‌مک خطادير. ديل شعوروندان محروم يئتيشديريلن نسل‌لرين ده ديليني سئومه‌سي، اونا قايغي گؤسترمه‌سي و يا قوروماسي دا گؤزلنه‌بيلمز. اؤيرنجي‌نين اؤيرنيم حياتي‌نين ايلک دؤنَم‌لرينده آنا ديلي شعورونون و سئوگي‌سي‌نين قازانديريلماسي ياخشي بير ديل قوللانيجي‌سي يئتيشديريلمه‌سينده اؤنَملي‌ يئر توتور. اؤز ديلي‌نين معنا زنگين‌ليگيني و افاده گوجونو کشف‌ائدن اؤيرنجي، ديلين تمل قورال‌لاريني اؤيرنمه‌ده، يازيلي و سؤزلو آنلاتمادا اؤزونو افاده ائتمه‌ده چتين‌ليک ياشاماياجاقدير. ديل سئوگي‌سيني دادميش هر کؤرپه، ديلينه جوشقويلا باغلي قالاجاق و ايکينجي، اوچونجو ديل اؤيرنمه‌ده داها هوَسلي، باشاريلي اولاجاقدير. آردي وار
Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com