ديزج مَرگِوَر سرزمين سيب سکوت و نسيم

اين روستا با چشم‌اندازهاي بکر، معماري سنتي و فرهنگ اصيل آذربايجاني، يکي از ظرفيت‌هاي کمتر شناخته‌شده گردشگري در آذربايجان‌غربي به شمار مي‌رود. در جنوب‌غربي اروميه و در امتداد جاده‌اي که به دل کوه‌هاي مرگور مي‌رسد، روستايي کوچک اما سرسبز قرار دارد به نام ديزج. جايي که سکوت و طراوت طبيعت در کنار زندگي ساده مردم، تصويري از آرامش ناب روستايي را پيش چشم هر مسافري مي‌نشاند.
اين روستا با چشم‌اندازهاي بکر، معماري سنتي و فرهنگ اصيل آذربايجاني، يکي از ظرفيت‌هاي کمتر شناخته‌شده گردشگري در آذربايجان غربي به شمار مي‌رود.
تاريخچه و ريشه‌ نام ديزج مرگور
ديزج مرگور يکي از روستاهاي قديمي و اصيل منطقه‌ مرگور در بخش سيلوانه‌ شهرستان اروميه است. پيشينه‌ زيست انساني در اين ناحيه به قرن‌ها پيش بازمي‌گردد؛ شواهد باستان‌شناسي و بقاياي معماري در پيرامون روستا، از جمله سنگ‌چين‌هاي کهن و آثار ديوارهاي فروريخته در ارتفاعات، نشان مي‌دهد که اين منطقه از روزگاران باستان، محل سکونت اقوام کوچ‌نشين و دامدار بوده است.واژه‌ "ديزج" در زبان‌هاي ايرانيِ شمال‌غربي، به‌ويژه در گويش‌هاي ترکي و کردي منطقه‌ آذربايجان، به معناي دژ، قلعه يا روستاي استوار است. اين واژه از ريشه‌ کهن ايراني "ديز" (به معني دژ و حصار) گرفته شده که در زبان پهلوي نيز وجود داشته است. بنابراين، »ديزج« در نام بسياري از روستاهاي آذربايجان به‌کار رفته و اشاره به مکان‌هايي دارد که در گذشته، جنبه‌ دفاعي يا قلعه‌اي داشته‌اند.
بخش دوم نام، يعني "مرگور"، نام ناحيه‌اي کوهستاني در جنوب‌غربي اروميه است. اين واژه در برخي منابع محلي از دو بخش تشکيل شده: »مر« که در کردي به معناي »مردم« يا »قوم«است و »گور« که در زبان‌هاي باستاني آذربايجان به معناي »دره« يا »جايگاه« آمده است.در نتيجه، »مرگور« را مي‌توان به‌طور کلي»دره‌ مردم« يا »سرزمين قوم‌ها« ترجمه کرد؛ نامي که با واقعيت تاريخي منطقه هم‌خواني دارد، زيرا اين ناحيه در طول تاريخ، محل زندگي اقوام و طايفه‌هاي گوناگوني بوده است.
پيشينه تاريخي
در روايت‌هاي محلي آمده است که ديزج مرگور قدمتي چندصدساله دارد. برخي از سالخوردگان روستا مي‌گويند که اجدادشان از مناطق ديگر مرگور يا حتي از دشت‌هاي اطراف درياچه‌ اروميه به اين محل مهاجرت کرده‌اند و نخستين خانه‌ها را در کنار چشمه‌هاي پايين‌دست کوه ساخته‌اند. خاک حاصل‌خيز، آب فراوان و موقعيت امن باعث شد روستا به‌تدريج گسترش يابد.در دوران صفويه و قاجار، مرگور از مناطق راهبردي غرب کشور محسوب مي‌شد و بارها شاهد عبور کاروان‌هاي تجاري و گروه‌هاي نظامي بوده است. روايت‌هايي نيز از وجود دژي سنگي در نزديکي روستا نقل مي‌شود که احتمالاً همان منشأ نام »ديزج« است. امروز تنها بقاياي اندکي از ديوارهاي سنگي آن برجاي مانده، اما هنوز هم مردم محلي به آن منطقه مي‌گويند »قالاي ديزج« يعني قلعه‌ ديزج.در دوره‌هاي معاصر، به‌ويژه پس از شکل‌گيري تقسيمات جديد کشوري، ديزج مرگور به‌عنوان يکي از روستاهاي اصلي بخش سيلوانه شناخته شد و با گسترش راه‌ها و خدمات عمومي، رشد بيشتري يافت. با اين حال، با وجود گذر زمان، بافت فرهنگي و سنتي خود را حفظ کرده و هنوز خانه‌هاي سنگي و سقف‌هاي چوبي قديمي در کوچه‌هاي باريک آن ديده مي‌شود.
پيوند تاريخ با طبيعت
تاريخ ديزج مرگور، تاريخي آرام و درهم‌تنيده با طبيعت است. مردمان اين روستا نه کاخ ساخته‌اند و نه جنگي بزرگ در آن رخ داده؛ بلکه روايت آن‌ها، روايت زمين است. هر نسل، درختي کاشته و خانه‌اي ساده ساخته و زندگي را به فصل بعد سپرده است.امروزه، همان کوه‌ها و چشمه‌هايي که اجدادشان را پناه داده بودند، هنوز ايستاده‌اند؛ و نام "ديزج" همچنان يادگار همان دژ ديرينه‌اي است که بر فراز کوه از ساکنانش پاسداري مي‌کرد.
طبيعت و پوشش گياهي
ديزج مرگور در دامنه‌هاي سرسبز رشته‌کوه مرگور قرار دارد، جايي که آب از چشمه‌هاي زلال مي‌جوشد و از ميان دشت‌ها و دره‌ها مي‌گذرد. هر گوشه اين روستا، يادآور تابلويي از رنگ‌هاي طبيعي است؛ سبز برگ‌ها، سپيدي شکوفه‌هاي سيب، سرخي ميوه‌هاي تابستاني و زردي برگ‌هاي پاييزي.در بهاردشت‌هاي اطراف با گل‌هاي وحشي فرش مي‌شوند و درختان سيب، گيلاس و زردآلو در پوششي از شکوفه مي‌درخشند. نسيمي خنک از سمت کوه مي‌وزد و عطر شکوفه‌ها را در هوا پخش مي‌کند.
عطري که تا غروب در کوچه‌هاي سنگ‌فرش‌شده‌ روستا مي‌پيچد.پوشش گياهي منطقه، ترکيبي از درختان ميوه، علفزارهاي طبيعي، گون، پونه‌ کوهي و گل‌هاي مرتعي است. در دامنه‌هاي بالاتر، درختان بلوط و زالزالک ديده مي‌شوند و در کنار رودخانه‌ها، درختان بيد و تبريزي قامت کشيده‌اند.
باغ‌هاي سيب و ميوه‌هاي مرگور
سيب، نماد ديزج مرگور است، ميوه‌اي که نام و زندگي مردم روستا با آن گره خورده. درختان سيب در اين منطقه، اغلب از نوع "سيب قرمز لبناني"، "سيب زرد" و "سيب گلاب محلي" هستند. خاک حاصل‌خيز، آب چشمه‌ها و سرماي زمستاني باعث مي‌شود ميوه‌ها طعم و عطر ويژه‌اي داشته باشند.در فصل برداشت، از اواسط شهريور تا مهرماه، روستا به کارگاه بزرگي از رنگ و عطر تبديل مي‌شود. زن و مرد، پير و جوان، همه در کنار هم مشغول چيدن سيب‌ها هستند. سبدهاي حصيري پر از ميوه، يکي‌يکي روي وانت‌ها چيده مي‌شود و مسير باغ تا ميدان کوچک روستا، از عطر سيب تازه پر مي‌شود.
اما تنها سيب نيست که در ديزج مي‌رويد. باغ‌هاي گردو، گيلاس، گلابي و آلبالو نيز در حاشيه‌ روستا گسترده‌اند. تابستان‌ها وقتي از جاده‌ خاکي بالا مي‌روي، مي‌تواني درختان خم‌شده از سنگيني ميوه‌ها را ببيني. بسياري از گردشگران، به عشق همين باغ‌ها و طعم ميوه‌هاي طبيعي، به ديزج مي‌آيند.در اطراف چشمه‌ها، مزارع کوچک سبزي و صيفي‌جات وجود دارد؛ جايي که خانواده‌ها براي مصرف روزانه‌شان سبزي‌هاي کوهي و نعنا و ريحان مي‌کارند. آب زلال چشمه‌ها و هواي خنک کوهستان، طعم اين محصولات را دل‌چسب‌تر کرده است.
فضاي سبز و محيط گردشگري
ديزج مرگور به‌سبب طبيعت بکرش، مقصدي ايده‌آل براي دوستداران گردشگري طبيعي و بوم‌گردي است. هر گوشه از روستا قاب عکسي از زندگي آرام روستايي را نشان مي‌دهد. از زنان روستايي که در حياط‌هاي گلي‌شان نان تنوري مي‌پزند، تا کودکان که در کنار جويبارها بازي مي‌کنند.در اطراف روستا، فضاهاي طبيعي متعددي براي گردش و استراحت وجود دارد. چمن‌زارهاي اطراف رودخانه، محل محبوبي براي برپايي اقامتگاه گردشگران است. در روزهاي تعطيل تابستان، خانواده‌هايي از اروميه و شهرهاي اطراف به ديزج مي‌آيند تا زير سايه‌ درختان بنشينند، صداي آب را بشنوند و در هواي خنک کوهستان نفس بکشند.
اگر مسير را به سمت ارتفاعات شمالي ادامه بدهي، چشم‌انداز بي‌نظير درياچه‌ دالامپر نمايان مي‌شود؛ درياچه‌اي آبي در دل برف و سنگ که انعکاس کوه‌ها در آن، تصويري فراموش‌نشدني مي‌سازد. آبشار سوله دوکل نيز در فاصله‌ کوتاهي از ديزج قرار دارد. جايي که مه، صداي سقوط آب را در خود پنهان مي‌کند و هواي اطراف را پر از رطوبت و طراوت مي‌سازد.در بهار، مسيرهاي پياده‌روي ميان باغ‌ها و دامنه‌ها براي طبيعت‌گردي و دوچرخه‌سواري بسيار محبوب است. گردشگران مي‌توانند در تورهاي محلي شرکت کنند، از چشمه‌ها ديدن کنند و در کنار مردم، تجربه‌ زندگي ساده و بي‌رياي روستايي را لمس نمايند.
تجربه‌ گردشگر در ديزج
بازديدکنندگان معمولاً از لحظه‌ ورود، مجذوب سادگي و زيبايي محيط مي‌شوند. صبح‌ها، مه نازکي روي باغ‌ها مي‌نشيند و صداي زنگ گله‌ها از دور شنيده مي‌شود. ظهرها، آفتاب نرم و ملايم از لابه‌لاي شاخه‌هاي درختان مي‌تابد و عصرها، آسمان با رنگ‌هاي نارنجي و بنفش آذين مي‌شود.گردشگران مي‌توانند در خانه‌هاي بوم‌گردي محلي اقامت کنند، صبح‌ها نان تازه‌ تنوري و عسل کوهي بخورند و عصرها همراه اهالي به دل طبيعت بروند. در برخي فصل‌ها، تورهاي برداشت سيب و پخت غذاهاي محلي برگزار مي‌شود که تجربه‌اي منحصربه‌فرد از زندگي روستايي است.غذاهاي سنتي منطقه مانند "آش دوغ"، "کوفته‌ مرگوري" و "نان سنگک تنوري" نيز بخشي از جذابيت‌هاي سفر به ديزج‌ هستند. چاي آتشي که با گياهان کوهي دم مي‌شود، طعمي دارد که تا مدت‌ها در خاطرت مي‌ماند.
فرصت‌هاي گردشگري و توسعه پايدار
پتانسيل ديزج مرگور براي تبديل‌شدن به مقصد گردشگري پايدار بسيار بالاست. راه‌اندازي اقامتگاه‌هاي بوم‌گردي با حفظ معماري سنتي مي‌تواند هم به رونق اقتصادي روستا کمک کند و هم تجربه‌اي اصيل براي مسافران فراهم آورد. ايجاد باغ‌گردي و تور برداشت ميوه، فرصتي جذاب براي گردشگران داخلي و خارجي است.همچنين توسعه مسيرهاي پياده‌روي و دوچرخه‌سواري طبيعت‌محور ميان باغ‌ها، بدون آسيب به محيط، بر جذابيت منطقه مي‌افزايد.
نکته‌ مهم در اين ميان، حفظ تعادل ميان گردشگري و محيط زيست است. طبيعت ديزج، با تمام زيبايي‌اش، شکننده است و تنها در صورتي که گردشگري با آموزش، مديريت پسماند و احترام به فرهنگ محلي همراه باشد، مي‌تواند پايدار بماند.
حرف آخر
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از ايرنا،ديزج مرگور، سرزمين سيب، سکوت و نسيم، تصويري زنده از هماهنگي انسان و طبيعت است. در اين روستا، زندگي با آهنگ طبيعت پيش مي‌رود؛ روزها با صداي چشمه‌ها آغاز مي‌شود و شب‌ها با آرامش نسيم به خواب مي‌رود.
اينجا مي‌توان معناي واقعي سادگي را درک کرد؛ جايي که مردم با زمين، آسمان و درختان در صلح‌اند. شايد اگر گوش بسپاري، در سکوت کوهستان صدايي بشنوي، صداي نسيمي که از ميان شاخه‌هاي سيب سرخ مي‌گذرد و نجوا مي‌کند؛ »زندگي، همين‌جاست، در ديزج مرگور«.