دانشکده‌ها و آموزش‌هاي روزنامه‌نگاري نتوانسته‌اند مهارت‌هاي عملي خبرنگاري را منتقل کنند

رسانه اگرچه امروزه به شدت متنوع شده است، اما زماني به ابزارهاي ابتدايي و کبوتران نامه‌رسان مجهز بود.
به همين روي اخبار در اختيار همگان نبود. قرن‌ها پس از ظهور ابزارهاي جديد و کارآمد، رسانه با سرعت و فراگيري بيشتري به وظيفه خود به عنوان ابزار ناقل خبر عمل مي‌کند اما اين ابزار هنوز از خطا و اشتباه مصون نيستند و باوجود گسترش دامنه فراگيري و سرعت انتشار، تشخيص خبر درست از نادرست هنوز غيرممکن است و از اين رو امروزه وفور اخبار غلط و شايعات يکي از معايب فضاي مجازي به شمار مي‌آيد که همين امر لزوم بهره‌گيري از سواد رسانه‌اي را در ميان مخاطبان ضروري مي‌کند اما اين دانش حتي در ميان اهالي رسانه عمق و گستره چنداني ندارد.
محمود مختاريان، مدرس روزنامه نگاري و روزنامه‌نگار، درباره سواد رسانه‌اي و وضعيت مطبوعات در ايران گفت: شاخص امنيت ملي در جهان سه عنصر اصلي دارد؛ غذا، سلاح و رسانه. کنفوسيوس بيش از 2500 سال پيش گفته است که اگر بخواهي حکومت کني، بايد مشروعيت و مقبوليت داشته باشي و براي رسيدن به اين هدف، رسانه پايه است.
او با اشاره به اهميت رسانه و ارتباطات در دنياي امروز بيان کرد: ارتباط با مخاطب و درک احساسات او از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. از دوران انسان‌هاي نخستين تا امروز، ارتباطات همواره نقش کليدي در پيشرفت جوامع داشته است؛ انسان‌ها هزاران سال پيش براي انتقال پيام و اطلاع از رويدادهاي دوردست از ابزارهاي مختلف استفاده مي‌کردند، از جمله اسب‌ها، چاپارها و کبوترهاي نامه‌رسان.
مختاريان درباره نمونه‌هاي تاريخي خبررساني در دنيا گفت: نمونه‌هاي تاريخي نشان مي‌دهد که ايران در حوزه اطلاع‌رساني پيشرو بوده است. داريوش در سال 522 قبل از ميلاد راه شاهي 2 هزار و 900 کيلومتري را براي انتقال پيام‌ها ايجاد کرد و نظام چاپارها و کبوترهاي نامه‌رسان، نخستين شبکه‌هاي اطلاع‌رساني در جهان محسوب مي‌شوند.
او افزود: حسن صباح در الموت نيز از روش‌هاي خلاقانه براي اطلاع‌رساني و کنترل جريان اطلاعات استفاده مي‌کرد. اين مثال‌ها نشان مي‌دهد که پيشينه ارتباطات در ايران بسيار قوي بوده و مردم از ديرباز با اهميت رسانه و اطلاع‌رساني آشنا بوده‌اند.
مختاريان با اشاره به تحول خبررساني با ظهور صنعت چاپ بيان کرد: با ظهور صنعت چاپ، جهان دگرگون شد و انتشار روزنامه و کتاب‌ها گستره اطلاع‌رساني را افزايش داد. در ايران، نخستين روزنامه رسمي با ده‌ها لقب همايوني منتشر شد، اما دولتي بودن و محدوديت‌ها باعث شد روزنامه‌ها نتوانند در شرايط جديد رسانه‌اي موفق عمل کنند.
او افزود: مطبوعات ايران با ورود شبکه‌هاي اجتماعي نخستين قرباني تغييرات جهاني بودند. روزنامه‌ها نتوانستند خود را با شرايط جديد آنلاين و ديجيتال وفق دهند و ضعف در آموزش روزنامه‌نگاران، نبود ارزش افزوده، توليد محتوا و مهارت‌هاي گرافيکي باعث سقوط بسياري از نشريات شد.
لزوم حفظ نقش حفاظتي و نظارتي
مختاريان با تاکيد بر حفظ نقش نظارتي و انتقادي مطبوعات، بيان کرد: مطبوعات بايد نقش نظارتي و انتقادي خود را حفظ کنند تا رسانه آزاد بتواند ناجي دولت و جامعه باشد.
رسانه آزاد در هر جامعه‌اي وظيفه دارد خدمات و عملکرد دولت را نقد کند و در ايجاد آرامش و شفافيت اجتماعي نقش ايفا کند. او افزود: سواد رسانه‌اي در جامعه اهميت بالايي دارد و مردم بايد توانايي تشخيص اخبار درست و غلط را داشته باشند. آموزش سواد رسانه‌اي باعث مي‌شود مخاطبان اطلاعات را بدون شتابزدگي تحليل کنند و از انتشار اخبار نادرست جلوگيري شود.
وي با تاکيد بر لزوم پرورش نيروي انساني ماهر در رسانه گفت: پرورش روزنامه‌نگار حرفه‌اي نيز بخش ديگري از چالش‌هاي رسانه‌اي ايران است.
روزنامه‌نگار بايد هم دانش و سواد کافي داشته باشد و هم عشق و علاقه به حرفه خود؛ اين ترکيب باعث مي‌شود توليد محتوا دقيق، جذاب و موثر باشد. او افزود: روزنامه‌نگاري نوين نيازمند مهارت‌هاي جديدي است که شامل کوتاه‌نويسي، ارزش افزوده، گرافيک مناسب و توليد محتواي کاربردي براي مخاطب ديجيتال است. بدون آموزش و تمرين مداوم، روزنامه‌ها نمي‌توانند با شبکه‌هاي اجتماعي و تغييرات ديجيتال رقابت کنند و نقش موثر خود را از دست مي‌دهند.
تجربه رسانه‌هاي مطرح دنيا
مختاريان با اشاره به لزوم الگوگرفتن از رسانه‌هاي مطرح دنيا بيان کرد: تجربه نيويورک تايمز نشان مي‌دهد که روزنامه‌هاي موفق داراي تحريريه حرفه‌اي، شوراي سردبيري فعال و ارتباط نزديک با مخاطب هستند. در ايران چنين ساختاري به شکل گسترده وجود ندارد و بسياري از دانشکده‌ها و آموزش‌هاي روزنامه‌نگاري نتوانسته‌اند مهارت‌هاي عملي و حرفه‌اي را منتقل کنند. او افزود: رسانه‌هاي مشهور جهاني نه تنها اخلاق‌مدار هستند بلکه کالاي انديشه و ارزش را منتقل مي‌کنند.
براي دستيابي به چنين سطحي، مطبوعات ايران بايد بر آموزش حرفه‌اي، توليد محتوا، گرافيک و توانمندسازي روزنامه‌نگاران پيشکسوت تمرکز کنند و تجربه و دانش آنان را به نسل جديد منتقل کنند.
مختاريان گفت: محدوديت‌ها و فشارهاي مالي نيز باعث تضعيف مطبوعات شده است. بسياري از روزنامه‌ها به دليل کمبود بودجه و محدوديت‌ها مجبور به اخراج خبرنگاران و کاهش تيراژ شده‌اند، در حالي که رسانه آزاد مي‌تواند به بهبود شفافيت و اطلاع‌رساني جامعه کمک کند.
او افزود: در نهايت، سواد رسانه‌اي، آموزش روزنامه‌نگاران، خلاقيت در توليد محتوا و استفاده موثر از رسانه‌هاي ديجيتال کليد بازسازي مطبوعات در ايران است. تنها با ايجاد اين زيرساخت‌ها مي‌توان مطبوعات را به رسانه‌اي تاثيرگذار، مسئول و مستقل تبديل کرد و نقش واقعي آن را در جامعه ايفا کرد.
به گزارش آرازآذربايجان به نقل از ايلنا،مختاريان با اشاره به تفاوت چشم‌گير تيراژ روزنامه‌هاي داخل کشور و ديگر کشورها بيان کرد: در ايران تيراژ روزنامه‌ها 50 هزار نسخه در روز است، اين در حالي است که در هندوستان 370 ميليون نسخه، در ژاپن 80 ميليون و در کره جنوبي 2/5 ميليون نسخه روزانه روزنامه به چاپ رسيده و توزيع مي‌شود.
.Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com