اثرات مخرب استرس بر سيستم ايمني

بسياري از ما استرس را تنها واکنشي موقتي به مشکلات مي‌دانيم، بي‌آنکه بدانيم اين فشار مداوم مي‌تواند به‌تدريج سپر دفاعي بدن، يعني سيستم ايمني، را تضعيف کند و ما را در برابر انبوهي از بيماري‌ها بي‌دفاع بگذارد. البته بايد بدانيد که استرس و اضطراب تفاوت‌هاي زيادي با هم دارند و يکي نيستند.
کورتيزول تا کجا مفيد است؟
بدن انسان در مواجهه با يک عامل تهديدکننده، به طور طبيعي پاسخي به نام »جنگ يا گريز« را فعال مي‌کند. در اين حالت، هورمون‌هايي مثل آدرنالين و کورتيزول (معروف به هورمون استرس) در بدن آزاد مي‌شوند که با افزايش ضربان قلب و فشار خون، ما را براي يک واکنش سريع آماده مي‌کنند. اين مکانيسم در کوتاه‌مدت براي بقا ضروري است، اما مشکل از جايي آغاز مي‌شود که فشارهاي زندگي، اين سيستم را به طور مداوم در حالت فعال نگه مي‌دارد.
دکتر راضيه دهقاني، روانپزشک درباره تضعيف سيستم ايمني توسط استرس‌هاي روزمره توضيح مي‌دهد: »ترشح مداوم و بالاي کورتيزول در خون، اثرات مخربي بر سيستم ايمني دارد. اين هورمون که در شرايط حاد مي‌تواند التهاب را کنترل کند، در بلندمدت عملکرد سلول‌هاي ايمني را سرکوب مي‌کند. تحقيقات نشان مي‌دهند که استرس مزمن منجر به کاهش توليد و کارآيي گلبول‌هاي سفيد خون مي‌شود. اين سلول‌ها خط مقدم دفاعي بدن در برابر ويروس‌ها، باکتري‌ها و حتي سلول‌هاي سرطاني هستند و با کاهش تعداد و قدرت اين سربازان دفاعي، توانايي بدن براي شناسايي و نابودي عوامل بيماري‌زا به شدت افت مي‌کند.«
اين روانپزشک درباره ارتباط استرس و تضعيف سيستم ايمني، ابتلا به بيماري‌هاي ويروسي را مثال مي‌زند و به زبان ساده توضيح مي‌دهد: »فکر کنيد بدن شما يک قلعه است و سيستم ايمني، سربازاني هستند که از آن محافظت مي‌کنند. وقتي استرس داريد، بدن شما هورمون کورتيزول (هورمون استرس) ترشح مي‌کند. اين هورمون مثل يک زنگ خطر دائمي است که به سربازها مي‌گويد هميشه در حالت آماده‌باش باشند.
اگر اين زنگ خطر هميشه روشن باشد، سربازهاي شما (سلول‌هاي ايمني) به تدريج خسته و ضعيف مي‌شوند و ديگر نمي‌توانند به درستي بجنگند. درنتيجه وقتي ويروسي مثل ويروس سرماخوردگي يا آنفلوآنزا به بدن شما حمله مي‌کند، سربازهاي خسته و بي‌انگيزه شما نمي‌توانند جلوي آنها را بگيرند. درنتيجه، ويروس‌ها به راحتي وارد قلعه (بدن شما) مي‌شوند و شما را بيمار مي‌کنند.«
صدمات متعدد استرس مزمن
کارشناسان تأکيد مي‌کنند که استرس کوتاه‌مدت مي‌تواند تمرکز و عملکرد فرد را بالا ببرد، اما تداوم آن همان چيزي است که سيستم ايمني را از پا درمي‌آورد. مثلا پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادي که براي مدت طولاني در معرض استرس مزمن هستند، دو برابر بيشتر از ساير افراد به عفونت‌هاي ويروسي مانند سرماخوردگي مبتلا مي‌شوند
. همچنين افراد دچار استرس مزمن، 40 درصد پاسخ ضعيف‌تري به واکسن آنفلوآنزا نشان داده‌اند. يافته‌هاي دانشگاه ايالتي اوهايو نشان مي‌دهد که استرس مزمن، روند ترميم زخم‌ها را حدود 60 درصد کند مي‌کند؛ اين، نشانه‌اي از اختلال عملکرد سيستم ايمني در زمان فشار رواني است.
دهقاني، روانپزشک هم به نکته بسيار مهمي در ارتباط با استرس اشاره مي‌کند: »زماني که سپر دفاعي بدن ضعيف مي‌شود، نه تنها عفونت‌هايي مثل سرماخوردگي و آنفلوآنزا بروز مي‌کنند، بلکه بيماري‌هاي جدي‌تري مثل بيماري‌هاي خودايمني (مثل لوپوس و آرتريت روماتوئيد)، بيماري‌هاي قلبي و عروقي، سرطان‌ها، مشکلات گوارشي و سرطان‌ها هم خود را نمايان مي‌کنند. علاوه بر اين، استرس مزمن نه تنها بر جسم، بلکه روي روان هم تأثيرات مخربي دارد و مي‌تواند منجر به افسردگي، اختلالات اضطرابي، مشکلات خواب و کاهش تمرکز و حافظه شود.«
به گفته متخصصان علاوه بر تاثيرات فيزيولوژيک مستقيم، استرس با تغيير سبک زندگي نيز سيستم ايمني را تضعيف مي‌کند. افراد مضطرب معمولاً خواب کافي و باکيفيتي ندارند، به تغذيه خود اهميت نمي‌دهند، کمتر ورزش مي‌کنند و ممکن است به مصرف سيگار و الکل رو بياورند. هر يک از اين رفتارها به تنهايي مي‌توانند قدرت دفاعي بدن را تضعيف کنند.
مديريت استرس؛ راه نجات
اگرچه استرس، بخشي جدايي‌ناپذير از زندگي امروز است، اما مديريت آن براي حفظ سلامت ضروري است. مطالعات نشان داده‌اند که ذهن و بدن ارتباطي مستقيم دارند و با تمرين‌هاي مديريت استرس و تکنيک‌هاي آرام‌سازي، خواب کافي و باکيفيت، ورزش منظم (پياده‌روي، يوگا، شنا) و تغذيه سالم مي‌توان عملکرد سيستم ايمني را بازسازي و تقويت کرد. با اين تعريف، هرچه ذهن آرام‌تر باشد، سلول‌هاي دفاعي بدن فعال‌تر و آماده‌تر خواهند بود و مراقبت از سلامت روان نه تنها براي آرامش، بلکه براي مقاومت واقعي بدن در برابر بيماري‌ها ضروري است.
به گزارش آراز آذربايجان به نقل از سلامت نيوز ، متخصصان تاکيد دارند که توجه به سلامت روان به اندازه سلامت جسم اهميت دارد. بنابراين ناديده گرفتن استرس‌هاي روزمره به معناي ناديده گرفتن سلامت کل بدن است. با مديريت درست فشارهاي رواني - هرچند کوچک و پيش پا افتاده - مي‌توانيم سدي محکم در برابر بسياري از بيماري‌ها بنا کنيم.